آهسته برانید خطر مهریه سنگین!
«رُویَ أَنَّ مِنْ بَرَكَةِ الْمَرْأَةِ قِلَّةَ مَهْرِهَا وَ مِنْ شُؤْمِهَا كَثْرَةَ مَهْرِهَا(من لا یحضره الفقیه، ج3،387)؛ روایت شده است كه از بركت زن كمى مهریّه اوست و از بىخیرى او بسیارى آن .
مهریه در اسلام از سقف و کف وجوبی برخوردار نیست اما سفارشات فراوانی به جهت قرار ندادن مهریه‌های بسیار پایین و بسیار بالا شده و در مقابل به مهریه‌های کم، مخصوصا به مهرالسنه زیاد سفارش شده است. در مورد مهریه بسیار پایین از حضرت على(علیه‌السّلام)، روایت است که فرمودند:
من خوش ندارم كه مهر را كمتر از ده درهم كنند، بلكه بیشتر از آن قرار دهند تا به مهر زنان نابكار (مبلغی که در عوض زنا به زانیه می دهند) شباهت پیدا نكند. (علل الشرائع، ترجمه ذهنى تهرانى، ج 2،599)
اما مهرالسنه که میزان مستحب در مهریه است، همان مهریه دختران و همسران پیامبر است. «ما زوّج رسول الله صلّى الله علیه و آله شیئا من بناته ولا تزوّج شیئا من نسائه على أكثر من اثنتی عشرة أوقیة و نشّ - یعنی نصف أوقیة ذهبا؛ رسول خدا(صلّى الله علیه و آله) مهریه دختران و همسرانش را بیش از 5/ 12 اوقیه نقره قرار نداد. (چهل حدیث، ص 28، حدیث 10 از امام صادق علیه‌السلام)
"اواقى" جمع "اوقیه" است و اوقیه واحد وزنی است که بنابر نقل دهخدا هر اوقیه بزرگ معادل یک کیلوگرم و هر اوقیه کوچک یک سوم آن است. اما در زمان رسول خدا هر اوقیه نقره برابر با چهل درهم بوده است. بنابر این دوازده و نیم اوقیه معادل پانصد درهم آن زمان بوده است. لذا مهرالسنه 500 درهم شناخته شده است. که طبق تحقیقات موسسه دارالحدیث، برابر با 1500گرم نقره خالص اعلام شده است. قیمت فعلی نقره هر گرم800 تومان است که در این صورت مهر السنه برابر با یک میلیون و دویست هزار تومان می‌شود. (بر طبق کتاب تحکیم خانواده، محمدی ری شهری، موسسه دارالحدیث)
از امام رضا(علیه‌السلام) روایت شده است که فرمودند: «اذا تزوّجت فاجهد أن لا تجاوز مهرها مهر السّنّة و هو خمسمأة درهم فعلی ذالک زوّج رسول اللّه صلی اللّه علیه و آله و تزوّج نسائه.» هر گاه ازدواج کردی بکوش تا مهر آن از مهر السّنّة تجاوز نکند. بر همین میزان پیامبر اکرم(صلی اللّه علیه و آله) دختران خود را شوهر می‌داد و همسر می‌گرفت.
و آنگونه که از روایات به دست می آید امامان معصوم(علیهم‌السلام) نیز همین سیره را پیاده می‌کردند و از آن عدول نمی کردند، حتی مهریه ام الفضل دختر مأمون از سوی امام جواد(علیه‌السلام) نیز همین مقدار بوده است.
آن حضرت در وقت خواستگاری و اجرای عقد نکاح آن زن، پس از حمد و سپاس و شکر نعمتهای الهی فرمودند: «... محمد بن علی بن موسی دختر مأمون ام الفضل را برای خود خواستگاری می کند و صداق آن را مهر جدّه خود حضرت فاطمه علیهاالسلام دختر پیامبر را که پانصد درهم است قرار می دهد.»
البته روایت دیگری حاکی از این است که آن حضرت اصل مهر را پانصد درهم مقرر فرمود، ولی صد هزار درهم دیگر جدای از مهر، به او بخشید. (اقتباس از سایت حوزه، مقاله پرداخت مهریه)
یعنی اهل بیت اگر هم می‌خواستند بخشش بیشتری داشته باشند، آن را جدای از مهریه اعطا می‌فرمودند تا هم موجب رواج مهریه های سنگین نشوند و هم از سیره و سنت پیامبر خارج نگردند.
اکنون نیز برای هر بانوی مومنه‌ای که محب و پیرو اهل بیت(علیهم السلام) هست، افتخار است که مهرش همچون مهریه سرور بانوان عالم – حضرت فاطمه اطهر سلام الله علیها – باشد. ادب و احترام نسبت به حضرت زهرا در آغاز زندگی پشتوانه محکمتری برای دوام زندگی زوجین خواهد بود تا معین کردن سکه‌هایی که یا باید فراموششان کرد یا با ناراحتی و مرافعه (آن هم به صورت اقساط )گرفت!
اما آنهایی که از ازدواجشان گذشته و مهریه معین دارند و هنوز همسرانشان را مدیون خود باقی گذاشته‌اند، فرصت بسیار خوبی دارند تا به روایاتی که در باب بخشش مهریه است عمل کنند و خود را به ثواب عظیم آن رسانده و آنچه را که به زعم خود موجب دوام زندگیشان می‌دانند (مهریه) را با خداوند معامله کرده و با اعتقادی عمیق، به لطف و کرم او مخصوصا در حق زنان، امیدوار بوده و نسبت به خدا حسن ظن داشته باشند. که در این صورت خوشبختی پایدار را از سوی کسی دریافت خواهند کرد که نه فراموشکار است و نه بخیل. بلکه خدای کریم و بزرگی است که همواره عطا می کند و خسته نمی شود.
«قَالَ رسول الله: ثَلَاثٌ مِنَ النِّسَاءِ یَرْفَعُ اللهُ عَنْهُنَّ عَذَابَ الْقَبْرِ وَ یَكُونُ مَحْشَرُهُنَّ مَعَ فَاطِمَةَ بِنْتِ مُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله امْرَأَةٌ صَبَرَتْ عَلَى غَیْرَةِ زَوْجِهَا وَ امْرَأَةٌ صَبَرَتْ عَلَى سُوءِ خُلُقِ زَوْجِهَا وَ امْرَأَةٌ وَ هَبَتْ صَدَاقَهَا لِزَوْجِهَا یُعْطِی اللهُ تَعَالَى لِكُلِّ وَاحِدَةٍ مِنْهُنَّ ثَوَابَ أَلْفِ شَهِیدٍ وَ یَكْتُبُ لِكُلِّ وَاحِدٍ مِنْهُنَّ عِبَادَةَ سَنَة.(إرشاد القلوب إلى الصواب، ج1، 175)
پیامبر اکرم فرمود: سه طایفه از زنانند كه خداوند ایشان را عذاب نكند و با حضرت فاطمه (سلام اللَّه علیها) بنت محمّد(صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم) محشورشان فرماید و به هر یك از ایشان ثواب هزار شهید و ثواب عبادت یك سال عنایت فرماید؛ زنى كه بر غیرت شوهرش صبر كند، زنى كه بر بد اخلاقى شوهر صبر نماید و زنى كه مهریه خود را به شوهر ببخشد.
وَ قَالَ (صلی الله علیه و آله) أَیُّمَا امْرَأَةٍ وَ هَبَتْ صَدَاقَهَا لِزَوْجِهَا فَلَهَا بِكُلِّ مِثْقَالِ ذَهَبٍ كَأَجْرِ عِتْقِ رَقَبَة:(همان ، ص174) و فرمود: هر زنى كه مهریه خود را به شوهرش ببخشد، براى هر درهمى ثواب آزاد كردن بندهاى برایش منظور مىگردد.
البته می‌توان هم به ثواب بخشش رسید و هم از مهرالسنه تبعیت نمود. مهریه به عنوان حلالترین مال یاد شده و برکت دارد لذا می توان آن مقدار از مهریه را که معادل مهرالسنه است را دریافت کرد و مابقی را بخشش نمود شاید این کار هم نزد خداوند کمتر از بخشش تمام مهریه نباشد.
مهریه بالا شرعا مجاز است، ولی آقایان نباید بیش از وسعشان مهریه قبول کنند.
اگر بخواهیم حکم شرع را بدانیم حکم این است که مهریه به رضایت طرفین تعیین می شود و میزانی برای آن نیست. بلکه هر اندازه هم که زیاد باشد، حرام نیست. در روایت معروفی است که: عمر سنگینى مهریه را منع كرد و گفت: «هر كسى مهر دختر خود را سنگین قرار دهد من آن مهریه را در بیت المال جاى خواهم داد.» عمر پنداشته بود كه چون پیامبر اکرم، فاطمه(علیهماالسلام) را به پانصد درهم به ازدواج امیرالمؤمنین در آورده بود، بالا بودن مهریه، حرام است. در برابر این سخن عمر، زنى به پا خواست و (با اشاره به آیه 20 سوره نساء) گفت: خداوند در قرآن فرموده «و آن زن را قنطارى مال دادهاید.» و آشكار نمود كه این آیه نص صریح در حلال بودن میزان مهریه دارد (و به این گفته عمر را متنبه کرد).
در این آیه خطاب به مردانی که همسرانشان را آزار می‌دادند که قسمتی از مهرشان را پس بدهند، تا او را طلاق داده و با دیگری ازدواج کنند، می‌فرماید و اگر خواستید به جاى همسرى كه دارید همسر بگیرید، حتى اگر به همسر اول یك پوست گاو پر از طلا مهر دادهاید نباید چیزى از آن را پس بگیرید، چگونه آن را با تهمت و دروغ و گناه آشكارى می‌خواهید پس بگیرید؟! «وَ إِنْ أَرَدْتُمُ اسْتِبْدالَ زَوْجٍ مَكانَ زَوْجٍ وَ آتَیْتُمْ إِحْداهُنَّ قِنْطاراً فَلا تَأْخُذُوا مِنْهُ شَیْئاً أَ تَأْخُذُونَهُ بُهْتاناً وَ إِثْماً مُبیناً .»
بنابر این آیه شریفه مهریه اگر به اندازه پوست گاوی که پر از طلا و نقره(قنطار) باشد باز هم، بر زن حلال است و پس گرفتن آن با زور بر مردان روا نیست. اما آقایان هم باید توجه داشته باشند که به اندازه وسعشان در همان حین ازدواج، مهریه تعیین کنند و همان وقت هم بپردازند تا بعدا غول مهریه دشمن عشق و آزادیشان نگردد. حقیقتا تمام درد سرها در بازار مهریه از آنجا آغاز شد که پرداخت مهریه به آینده‌های دور موکول شد اگر مثل سنت، در همان لحظه عقد پرداخت می‌شد، جوانان نمی توانستند ازدواج کنند مگر این که به مهریه های کم راضی شوند و دست از چشم و هم چشمی بردارند.
امروزه چون عادت بر این است که مهریه ها پرداخت نمی شود و به آینده موکول شده و یا اصلا قصد دادنی در کار نیست، حد مهریه ها در هنگام عقد بسیار بالا و افسانه ای تعیین می شود. همین حد غیرمنطقی، خود نشانه عدم تصمیم برای پرداخت مهریه است. معروف است که سنگ بزرگ، نشانه نزدن است! (از ضرب المثل‌های رایج ایرانی) اما همیشه و همه افراد هم، به این عادت‌های عرفی پایبند نیستند؛ هم اکنون چه دامادهای جوانی که به علت بدهی مهریه در بندند! همانهایی که مدعی بودند این دختر با دخترهای دیگر فرق دارد!
البته اگرچه همه یاد گرفته‌اند در این آشفته بازار، زنان را خطاب قرار داده و سرزنش یا نصیحت کنند، اما تقصیر مردان هم اگر نگوییم بیش از زنان بوده، کمتر هم نبوده است. بسیاری از مهریه های کلان وقتی پیدا شده‌اند، که داماد روی جیب پدرزن حساب کرده و با خود اندیشیده از این همه مالی که از طریق وصلت با فلان خانواده مرفه نصیبم می‌شود، هزار سکه ای هم به خودشان پس خواهم داد؛ آن هم اگر مطالبه کردند و مغلوبم کردند؛ که بعید است !
با همین حساب و کتاب است که هر چه شرط می گذارند و مهریه را بالا می برند، خم به ابرو نمی‌آورد.
اما مردانی هم هستند که با یک دختر معمولی و از یک خانواده متوسط ازدواج می کنند و باز هم بدون هیچ دلیلی، هرگونه زورگویی در باب مهریه را تحمل می کنند و یک لحظه هم از خودشان نمی پرسند اگر اینها قرار است مهریه را نگیرند، پس این همه اصرار و پافشاری برای چه؟ این دسته از آقایان دیگر محشرند! چه باید گفت؟!!
انسی نوش آبادی – گروه دین و اندیشه تبیان
