حکم کشاورزی با بذر غصبی !!
اگر کسی با بذر یا دانه غصبی گندم، كشاورزی كند پس از زحمات و هزینه های فراوان آن دانه ها یا بذرها تبدیل به محصول شود و منفعت داشته باشد آن محصولات و منفعت آن متعلق به غاصب است یا صاحب دانه؟ و آیا غاصب فقط دانه را به صاحب دانه بدهكار است یا باید کل منفعت کسب را به صاحب زمین تحویل دهد؟
برخی تمام محصول را متعلق به مالک بذر دانسته و برخی آن را متعلق به کسی می دانند که آن را کاشته است، ولی او باید قیمت بذر را به نرخ روز به مالکش بدهد. گروهی نیز معتقدند مالک بذر مخیر است که قیمت بذر را مطالبه کند و محصول براى غاصب باشد و یا محصول را مطالبه کند و مزد زحمت او را بدهد.
پاسخ مراجع عظام تقلید نسبت به این سؤال، چنین است:
حضرت آیت الله العظمی سیستانی (مد ظله العالی):
مغصوب منه مخیر است قیمت دانه را مطالبه کند و محصول براى غاصب باشد یا محصول را مطالبه کند.حضرت آیت الله العظمی صافی گلپایگانی (مد ظله العالی):
در فرضی که بذر غصبی باشد تمام محصول متلعق به مالک بذر می باشد.حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی (مد ظله العالی):
زراعت متعلق به کسی است که آن را کاشته است ولی قیمت بذر را به نرخ روز باید به مالک آن بدهد.حضرت آیت الله العظمی نوری همدانی(مد ظله العالی):
در فرض سوال؛ منفعت حاصل از بذر متعلق به صاحب بذر است.
کشاورزی و واردات:
ورادات محصولات کشاورزی سه گونه اند:
1. مواد پروتئینی وگوشتی که به صورت طبیعی حرام است مگر این که احراز شود تذکیه شده است. (استفتائات مکارم ج2ص1001)
2. خوردنی های غیرگوشتی مانند فرآورده های لبنی، شیرینی جات، نوشابه ها که حلال است. (اجوبة المسائل علوی گرگانی ص275)
3. موادخام طبیعی مانند برنج، گندم، و میوه جات که حلال است. (اجوبه المسائل علوی گرگانی ص275)
کشاورزی و سلامت مصرف کننده:
سؤال: با توجه به اینکه ثابت شده برخی از بیماریهای لاعلاج مثل سرطان که متأسفانه افراد بسیاری را مبتلا کرده، استفاده از کودها و سمهای شیمیایی و نیز آنتی بیوتیکها است نظر فقهی جنابعالی راجع به میزان مسئولیت کشاورزان و دست اندرکاران استفاده ای این مواد در مورد دیه افرادی که به این علت فوت شده اند و نیز سایر خسارات متوجه به مردم مثل هزینه های پزشکی در این خصوص چیست؟
پاسخ: به طور کلی بر کشاورزان و مسئولات جهاد کشاورزی لازم است رعایت نکات بهداشتی را بنمایند تا ولو به نحو جزئی موجب بیماری مسلمانی فراهم نگردد.(آیت الله صافی) این کار منوط به این است که کارشناسان دقیقا تحقیق کنند که چه اندازه این بیماری مستند به این امور است و آیا مصرف کنندگان آگاهی دارند یا خیر؟ آنگاه می توان در این باره (لزوم پرداخت دیه از سوی متخلف در استفاده از سمها و کودهای شیمیایی)حکمی صادر کرد(ناصر مکارم شیرازی) اگر کارشناسان تشخیص دادند استفاده از آنها باعث بیماریها می شود بهره گیری از آن« شرعا ممنوع است و باید مسئولان امر به این امر توجه کنند.(جعفر سبحانی) بر کشاورزان در این زمینه دیه ای نیست(سیستانی) این مورد موجب ضمان کشاورزان نیست(مقام معظم رهبری)
کشاورزی و حق الناس:
خوردن از میوه ها و محصولات مردم:
1. از میوه شاخه درختان همسایه بدون اجازه نمی توان استفاده نمود.
2. از درخت دیگران بدون اجازه نمی¬توان برای پیوند زدن استفاده نمود.
3. طلب حلالیت از مردم به خاطر چیدن یا خوردن میوه هایشان لازم است.
سؤال: شنیده ایم اسلام حقی را به عنوان «حق الماره» (یعنی حق رهگذر) پیش بینی کرده است لطفا توضیح دهید؟
پاسخ: حکم خوردن میوه جات باغها که در کنار راهها و گذرگاهها است و از آن تعبیر به حق الماره شده اینگونه است:
*اگر در خیابان و راههای عمومی است که مانعی ندارد. * اگر صاحب دارد استفاده ازمیوه های باغات مردم با شرایطی حلال است: 1) به طور اتفاقی ازکنار آنها عبورکند نه به قصد خوردن. 2) منجر به افساد نگردد بدین معنا که شاخه درخت و شاخه گیاه را نشکند. 3) به خوردن بسنده کند و چیزی از محصول را با خود نبرد. .4) باغ و زراعت فاقد دیوار و در باشد. 5) علم یا ظن به ناخشنودی صاحب باغ نداشته باشد.(مثلا به این نحو که می بیند باغ محصول چندانی ندارد و اگر این رهگذر از آن بخورد عملا صاحب باغ متضرر می شود) لذا در مواردی که شرایط فوق راندارد حرام است.(فرهنگ فقه، ج3، ص340)
منبع:
اسلام کوئست
حوزه ولی فقیه خراسان شمالی
