شأن نزول آیه‌ی 187 سوره‌ی بقره

در صدر اسلام آنگاه كه خداوند روزه را بر مسلمانان واجب نمود، حكم روزه و شرایط آن، چنان بود كه اگر شبِ ماه رمضان مسلمانى را خواب مى‌ربود، خوردن و آشامیدن بر او حرام مى‌شد و نیز در تمام ماه مبارك رمضان آمیزش با همسران در روز و شب تحریم شده بود.

روزی از روزهای ماه رمضان آن دوران، مسلمانی از یاران پیامبر خدا صلى الله علیه و آله به نام  ابن جبیر كه پیرمرد ناتوانى بود، و تمام روز را روزه داشت، هنگام افطار بعد از یك روز پر مشغله و همراه با كوله‌باری از خستگی به خانه خود برگشت و همچنان كه منتظرِ پهن شدن سفره افطار بود و همسرش رفته بود تا برایش غذا حاضر نماید، خوابش برد. وقتى بیدار شد، مطابق حكم خداوند او دیگر اجازه‌ی خوردن نداشت لذا افطار نكرد و با همان حال به رختخواب رفت و شب را به صبح رساند.

ایام، ایام جنگ خندق بود و مسلمانان مشغول حفر گودال به دور شهر بودند، مرد داستان ما، صبح در حالى كه روزه‌‌ی دیروزش را به روزه‌ی امروز چسبانده بود براى كندن خندق به دوستان مجاهد خود پیوست. اما در گرماگرم كار سرو قامت این مرد بزرگ از شدت ضعف و گرسنگى، بر زمین افتاد و بیهوش شده.

همه دور مرد جمع شده بودند و همه سخت نگران حالش بودن. اوضاع چنان بود كه پیامبر اكرم وقتی بالاى سرش آمد، دلِ نازك و پر مهر او نیز از دیدن این منظره به درد آمد و تأثّر تمام سینه‌اش را درنوردید.

آنچه بر سر ابن جبیر آمده بود موجب شد تا خداوند احكام روزه را تغییر دهد و فرمان كند كه: أُحِلَّ لَكُمْ لَیْلَةَ الصِّیَامِ الرَّفَثُ إِلَى نِسَآئِكُمْ هُنَّ لِبَاسٌ لَّكُمْ وَ أَنتُمْ لِبَاسٌ لَّهُنَّ عَلِمَ اللّهُ أَنَّكُمْ كُنتُمْ تَخْتانُونَ أَنفُسَكُمْ فَتَابَ عَلَیْكُمْ وَ عَفَا عَنكُمْ فَالآنَ بَاشِرُوهُنَّ وَ ابْتَغُواْ مَا كَتَبَ اللّهُ لَكُمْ وَ كُلُواْ وَ اشْرَبُواْ حَتَّى یَتَبَیَّنَ لَكُمُ الْخَیْطُ الأَبْیَضُ مِنَ الْخَیْطِ الأَسْوَدِ مِنَ الْفَجْرِ ثُمَّ أَتِمُّواْ الصِّیَامَ إِلَى الَّلیْلِ وَ لاَ تُبَاشِرُوهُنَّ وَ أَنتُمْ عَاكِفُونَ فِی الْمَسَاجِدِ تِلْكَ حُدُودُ اللّهِ فَلاَ تَقْرَبُوهَا كَذَلِكَ یُبَیِّنُ اللّهُ آیَاتِهِ لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ یَتَّقُونَ

همبستری با زنانتان در شب ماه روزه بر شما حلال شد آنها پوشش شمایند و شما پوشش آنهایید خدا می‌دانست که شما به خویشتن خیانت می‌ورزید، پس توبه شما را بپذیرفت و شما را عفو کرد اکنون با آنها همبستر شوید و آنچه را که خدا بر شما مقرر گردانیده است انجام دهید، و بخورید و بیاشامید تا رشته روشن صبحدم در تاریکی شب آشکار شود و روزه را به شب برسانید و چون در مسجد اعتکاف کنید، با زنان همبستر مشوید اینها حدود فرمان خداست، پیشتر نیایید، خدا آیات خود را اینچنین بیان می‌کند، باشد که به پرهیزگاری برسند.