چرا مسلمانان به سنگ و کعبه سجده می کنند؟

چرا شما به سنگ یا کعبه سجده می کنید؟ می دانم که یگانه پرستید و سجده شما برای خداست ولی چرا به یک شیء؟ مگر بودا و بت پرستان نیز این کار را نمی کنند؟

فراوری: حجت الاسلام تیموری - بخش احکام اسلامی تبیان

مسلمانان (شیعیان) یگانه پرست هستند و تنها در مقابل خداوند یگانه و به خاطر او سجده می کنند اما از نظر اسلام سجده ای که در عبادتی مثل نماز انجام می گیرد دارای شرایطی است که آن شرایط باید رعایت شود از جمله آن شرایط این است که انسان در موقع سجده رو به قبله (کعبه) بوده و پیشانی خود را بر زمین و یا چیزهایی که از جنس زمین است و یا از زمین می روید بگذارد و این به معنی سجده برای سنگ یا کعبه نیست. یعنی بین سجده بر سنگ و سجده برای سنگ تفاوت بنیادین و ماهوی وجود دارد و بدیهی است که آنچه شرک و حرام است سجده برای سنگ است نه سجده بر سنگ. سجده ما مسلمانان بر روی سنگ و به سوی قبله (کعبه) است. در حالی که بت پرستان برای سنگ یا اشیاء دیگر سجده می کنند!. این مطلب مهم و فرق بزرگی است بین سجده کردن یک مسلمان وسجده کردن یک بت پرست که باید به آن توجه شود.

شیعه به پیروى از امامان معصوم علیه السلام تنها سجده بر زمین را مانند: خاک ، رمل ، سنگ ، سنگریزه یا آنچه از زمین روییده و پوشیدنى و خوردنى نیست، جایز دانسته

و براى اثبات ادعاى خود، علاوه بر تمسك به سیره پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و صحابه، به احادیث رسول خدا صلى الله علیه و آله، منقول از امامان معصوم علیهم السلام و روایاتى كه صحابه از پیامبر عظیم الشأن نقل نموده اند، احتجاج مى نماید. او معتقد است این عمل عبادى در بدو تشریع داراى احوال و شرایط و كیفیت خاصى بوده كه به مرور زمان دست خوش تحولات شده است. و به همین جهت سجده را در ۴ دوره متمایز بررسى مى كند. قبل از بیان ادوار چهارگانه سخنان صحابه و تابعین با ذكر مستندات آمده و مترجم در حواشى به تحقیق درباره اسناد مى پردازد سپس فتاوى فقهاى اهل سنت از كتب آنها استخراج و نقل مى شود كه برخى سجده بر زمین را لازم مى دانند و حایل شدن شیئ دیگر را جایز نمى دانند; مانند شافعی در كتاب« الأم » و شوکانی در« النیل » و بیهقی در« سنن الکبری »

دوره ى اول

مولف دوره ى اول یعنى سجده بر خاك و اجزاى زمین را با ادله وجوب سجده بر زمین شروع مى كند و آنها را در سه گروه ارائه مى نماید:

۱- گروه اول روایاتى كه سجده بر زمین را واجب دانسته است. در این گروه روایات فراوانى را نقل مى كند كه از جمله آنها حدیث« جعلت لی الأرض مسجداً و طهوراً» و حدیث خنك كردن ریگ ها و شكایت صحابه از گرمى سنگریزه هاست.

۲- گروه دوم احادیثى است كه دلالت بر جواز سجده كردن بر لباس بافته شده از پشم ، پنبه و کتان در حالت اضطرار و ضرورت دارد. مفهوم این احادیث این است كه در حال عادى سجده به این اشیاء جایز نیست. نگارنده مطالبى را براى بیان حد ضرورت ارائه كرده است.

۳- گروه سوم از ادله وجوب سجده بر زمین، راههاى اعمال شده توسط صحابه براى برطرف كردن ناراحتى حاصل از سرما و گرما در حال سجده است كه خنك كردن سنگریزه ها با دست، خنك كردن سنگریزه ها با زیر و رو كردن آنها، خنك كردن سنگریزه ها با تأخیر انداختن نماز تا هنگام خنكى هوا از جمله آن موارد است. مصنف روایات متعددى را نیز براى این بخش به همراه مستندات روایى آنها ذكر كرده و نتیجه مى گیرد كه اگر سجده بر زمین لازم نبود انجام این كارها بى معنا بود و بهترین راه آن بود كه روى لباس خود سجده كنند. در حالى كه مى بینیم آنها سختى هاى فراوان را تحمل مى كردند و حتى نماز را به تأخیر مى انداختند تا بر زمین سجده كنند.

دوره ى دوم

سجده بر گیاهان زمین: به اعتقاد نگارنده از ادله قطعى و متواتر مى توان چنین استنباط كرد كه پیامبر صلى الله علیه و آله سجده بر گیاهان غیرخوراكى و پوشاكى را در زمان هاى بعد اجازه فرمودند و در این مسأله گیاهان زمین را به خود زمین ملحق نمودند و حتى براى سهولت به مسلمانان اجازه دادند تا از گیاهان چیزى به نام« خمره » از شاخ و برگ خرما تهیه كنند و به مسجد آورند. او مستندات این مطلب را ارائه مى كند و روایاتى كه دلالت بر صحیح بودن سجده بر حصیر و خمره دارد و همچنین ادله ى بیان كننده سیره عملى پیامبر را، معرفى مى نماید.

دوره ى سوم

آراء، نظریه ها و اجتهادات صحابه و تابعین پیرامون جواز سجده بر مطلق لباس: این بخش مربوط به دیدگاه اهل سنت مى شود. ابتدا دلیل هاى روایى و غیر روایى آنها و سپس جواب آن ادله اعم از سندى و دلالى و ریشه یابى كلمات احادیث مذكور آمده است.

دوره ى چهارم

سجده بر لباس، به عنوان شعار اهل سنت :به اعتقاد نویسنده این بحث در سال هاى بعد به عنوان عناد و دشمنى با شیعه مطرح بوده است و از حالت اختلاف در احکام و احادیث و بحث هاى علمى خارج شد و به یك شعار براى تخاصم با شیعه در مقابل روایات فضایل تربت امام حسین علیه السلام تبدیل شد. در پایان، روایات متعدد و گفتارهاى حكمت آمیز علما و فقهاى شیعه در توصیف و فضیلت تربت امام حسین علیه السلام و آداب استفاده از آن ذكر شده است. 
 همانطوری که فرموده اید مسلمانان (شیعیان) یگانه پرست هستند و تنها در مقابل خداوند یگانه و به خاطر او سجده می کنند اما از نظر اسلام سجده ای که در عبادتی مثل نماز انجام می گیرد دارای شرایطی است که آن شرایط باید رعایت شود. البته بدیهی است که این شرایط و احکام بی حکمت وضع نشده اند.

از جمله آن شرایط این است که رو به قبله (کعبه) باشد چنانچه در توضیح المسائل آمده است:

«خانه کعبه که در مکه معظمه مى باشد قبله است و باید روبروى آن نماز خواند ولى کسى که دور است اگر طورى بایستد که بگویند رو به قبله نماز می خواند کافى است و هم چنین است کارهاى دیگرى که مانند سر بریدن حیوانات، باید رو به قبله انجام گیرد».

همچنین یکی دیگر از شرایط این است که انسان در موقع سجده کردن پیشانی خود را بر زمین و یا چیزهایی که از جنس زمین است و یا از زمین می روید بگذارد، چنانچه در تو ضیح المسائل آمده است:

« باید بر زمین و چیزهاى غیر خوراکى که از زمین مى روید، مانند چوب و برگ درخت سجده کرد و سجده بر چیزهاى خوراکى و پوشاکى صحیح نیست و نیز سجده کردن بر چیزهاى معدنى مانند طلا و نقره و عقیق و فیروزه باطل است اما سجده کردن بر سنگهاى معدنى مانند سنگ مرمر و سنگهاى سیاه اشکال ندارد.»

خلاصه:

به همین جهت شیعیان مقید هستند که در موقع سجده پیشانی خود را بر مهری که از خاک پاک و تمیز تهیه کرده اند بگذارند. و رعایت این شرایط به هیچ وجه به معنی سجده بزای سنگ یا کعبه نیست. سجده برای سنگ همان کاری است که بت پرستان انجام می دادند و شرک و حرام است. سجده ما مسلمانان بر روی سنگ و به سوی قبله (کعبه) است. این کجا و کاری که بودائیان و بت پرستان انجام می دهند کجا ؟ آیا آنان که در مقابل بت ها و اشیاء سنگی و چوبی و ...سجده می کنند آنها را شرط عبادت در مقابل خدا می دانند یا آن اشیاء را خدا می دانند؟! این مطلب مهم و فرق بزرگی است بین سجده کردن یک مسلمان و سجده کردن یک بت پرست که باید به آن توجه شود.

منبع:

اسلام کوئست
ویکی فقه

توضیح المسائل (المحشى للإمام الخمینی)، ج 1، ص: 431مسأله 776.