تبیان، دستیار زندگی
احکام مرز مدگرایی و نوگرایی تا کجاست؟ آیا هنوز هم مسئله تشبه به کفار در جوامع مسلمان امروزی مطرح است؟
عکس نویسنده
عکس نویسنده
نویسنده : سعید تیموری
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

احکام مرز مدگرایی و نوگرایی!

احکام مرز مدگرایی و نوگرایی تا کجاست؟ آیا هنوز هم مسئله تشبه به کفار در جوامع مسلمان امروزی مطرح است؟

حجت الاسلام تیموری- بخش احکام اسلامی تبیان

مدگرایی

در احادیث موجود است و اعلان می شود که خودتان را به کفار تشبیه نکنید. ولی امروزه اکثر و اغلب مسلمانان مثل کفار می پوشند، سبک زندگی شان کاملاً یکی است؟ آیا این نوع سبک زندگی ما را به گناه دچار می کند؟ به جای پوشش های اسلامی لباس های آماده شده الآن بیشتر مورد توجه و استفاده است. در یک کلام این حدیث در این زمان اهمیت و جایگاه خود را از دست داده یا نه؟

سخن ما در مواردی است که فرد مسلمان در احکام خود به اسلام پایبند است و تنها قصد می کند که در برخی رفتارهای خود مانند پوشش و آداب زندگی همرنگ با کفار شود و یا گاهی اصلاً قصد همرنگی را هم ندارد ولی رفتاری را در پیش می گیرد که یادآور سنت و رفتار غیر مسلمانان است. می توان گفت که تشبه به کفار و همرنگی با آنان حتی اگر بدون قصد پذیرش عقاید آنان هم باشد، باز مورد پذیرش آیات و روایات نیست.
البته نباید این توهم پیش آید که اسلام با مُد و تنوع و تحول در روش های زندگی مخالف است؛ بلکه اگر مُدگرایی و نوگرایی افراطی نباشد، اگر روی چشم و هم چشمی و رقابت های کودکانه نباشد، عیبی ندارد. این که لباس و رفتار و آرایش تغییر پیدا می کند، مانعی ندارد. اما مهم این است قبله نمای این مُدگرایی به َسمت غرب؛ یعنی فرهنگی که سلطه طلبی را در دستور کار ترویج فرهنگ خود قرار داده است نباشد.

البته نباید این توهم پیش آید که اسلام با مُد و تنوع و تحول در روش های زندگی مخالف است؛ بلکه اگر مُدگرایی و نوگرایی افراطی نباشد، اگر روی چشم و هم چشمی و رقابت های کودکانه نباشد، عیبی ندارد. این که لباس و رفتار و آرایش تغییر پیدا می کند، مانعی ندارد. اما مهم این است قبله نمای این مُدگرایی به َسمت غرب؛ یعنی فرهنگی که سلطه طلبی را در دستور کار ترویج فرهنگ خود قرار داده است نباشد.

تشبه به کفار از جهات مختلف

اگر تشبه به کفار به عنوان پیروی از عقاید باطل آنان و پذیرش مسلک آنان در عبودیت الهی باشد، به منزله خروج از هیئت مسلمانی قلمداد شده و از موارد ارتداد به شمار می رود و بحثی در آن نیست. اما گاهی فرد مسلمان چنین قصدی ندارد و در عقاید خود به اسلام پایبند است و تنها قصد می کند که در برخی رفتارهای خود مانند پوشش و آداب زندگی همرنگ با کفار شود و یا گاهی اصلاً قصد همرنگی را هم ندارد ولی رفتاری را در پیش می گیرد که یادآور سنت و رفتار غیر مسلمانان است؛ مانند جشن ولنتاین و عید کریسمس. بحث تشبه به کفار در این دو مورد اخیر است.
می توان گفت که تشبه به کفار و همرنگی با آنان حتی اگر بدون قصد پذیرش عقاید آنان هم باشد، باز مورد پذیرش آیات و روایات نیست؛ زیرا این کار یکی از مصادیق پیروی از باطل است و آیات و روایاتی از جمله آیات زیر، بر نهی از آن دلالت دارند: «[ای پیامبر!] و از هوس های آنان پیروی مکن و از آنها برحذر باش، مبادا تو را از بعض آنچه که خدا بر تو نازل کرده، منحرف سازند» و یا «اگر از هوس هاى ایشان پیروى کنى، در آن صورت جدّا از ستمکاران خواهى بود»، تا آنجا که پیامبر را دستور می دهد که چنین برائتی را نیز به روشنی ابراز نماید و اعلام دارد که از هوس های آنان پیروی نمی کند: «بگو من از هوس هاى شما پیروى نمی کنم، وگرنه گمراه شوم و از راه یافتگان نباشم.»

و یا در جایی که یهود قصد اختلاف و تفرقه افکنی در بین مسلمانان را دارد، قرآن آنها را آگاه می کند که پیروی از یهود در نهایت بازگشت از ایمان به کفر را منجر خواهد ساخت: «اى کسانى که ایمان آورده اید، اگر از فرقه اى از اهل کتاب فرمان برید، شما را پس از ایمانتان به حال کفر برمی گردانند».

چنان چه در آیه ای دیگر که بازگوکننده حوادث پس از جنگ احد است، چنین به نظر می رسد که بعد از پایان جنگ احد دشمنان اسلام با یک سلسله تبلیغات مسموم کننده در لباس نصیحت و دلسوزى تخم تفرقه در میان مسلمانان می پاشیدند و با استفاده از وضع نامساعد روانى عده اى از مسلمانان تلاش می کردند که آنها را نسبت به اسلام بدبین کنند، شاید یهود و مسیحیان نیز در این قسمت با منافقان همکارى داشتند، همان طور که در میدان احد نیز با دامن زدن به شایعه بی اساس کشته شدن پیغمبر(صلی الله علیه و آله) براى تضعیف روحیه مسلمانان کوشش می کردند. آیه 149 آل عمران به مسلمانان اخطار می کند و از پیروى آنها بر حذر می دارد و می گوید: «اى کسانى که ایمان آورده اید! اگر از کسانى که کافر شده اند اطاعت کنید، شما را به گذشته هایتان بازمی گردانند و سرانجام، زیانکار خواهید شد».
پس با توجه به تبلیغات کافران مستکبر برای ترویج فرهنگ خویش و تفرقه در بین مسلمانان و چند رنگ نمودن آنها، تشبه به کفار در اموری که از ویژگی ها و شعارهای آنان است، اطاعت از آنان بوده و زمینه کشاندن مؤمنان به کفر را ایجاد می کند، در نتیجه طبق ظاهر آیات شریفه، پیروی از آنها به شدت مورد نهی خواهد بود.

عدم مخالفت اسلام با زیبا گرایی و نوگرایی

البته نباید این توهم پیش آید که اسلام کلاً با مد و زیبایی مخالف است؛ بلکه همواره بر داشتن لباسی ملی که با مختصات فرهنگی و اعتقادی مردمان ایران نیز مطابقت داشته باشد نیز تاکید شده است. دیدگاه رهبر معظم انقلاب در این زمینه چنین است:
« البته من با کت و شلوار مخالف نیستم؛ خود من هم گاهی اوقات در ارتفاعات یا جاهای دیگر ممکن است کاپشن هم بپوشم؛ ایرادی هم ندارد، اما بالأخره این لباس ملی ما نیست».

دیدگاه رهبر معظم انقلاب در این زمینه چنین است: « البته من با کت و شلوار مخالف نیستم؛ خود من هم گاهی اوقات در ارتفاعات یا جا َهای دیگر ممکن است کاپشن هم بپوشم؛ ایرادی هم ندارد، اما بالأخره این لباس ملی ما نیست».

«اما می بایست حد و مرز این مدگرایی و زیبا گرایی به خوبی مشخص شود. یک امر طبیعی و قهری است که جوان گرایش به زیبایی و مُد داشته باشد؛ در اسلام هم منع نشده است. بلکه آن چیزی که منع شده، فتنه و فساد است. اگر این حس گرایش به نوگرایی به صورت افراطی و به شکل مُدپرستی درآید، این به فساد خواهد انجامید. در حقیقت اگر این مقوله زیباسازی و رسیدن به سر و وضع و لباس و امثال این ها، مشغله اصلی زندگی شود، انحراف و انحطاط است؛ اما رسیدن به سر و وضع و لباس، بدون این که در آن خودنمایی و تبرج باشد، عیبی ندارد.

البته این حرف اشتباه نشود که اسلام با مُد و تنوع و تحول در روش های زندگی مخالف است؛ بلکه اگر مُدگرایی و نوگرایی افراطی نباشد، اگر روی چشم و هم چشمی و رقابت های کودکانه نباشد، عیبی ندارد. این که لباس و رفتار و آرایش تغییر پیدا می کند، مانعی ندارد. اما نکته اصلی این است قبله نمای این مُدگرایی به َسمت اروپا نباشد؛ این بد است. اگر طراحان لباس در اروپا و آمریکا در مجلاتی که مُدها را مطرح می کنند، فلان لباس را برای مردان یا زنانِ خودشان ترسیم کردند، آیا ما باید اینجا، آن را تقلید کنیم؟ بی تردید این تقلید اشتباه است. باید خودمان طراحی کنیم و خودمان بسازیم.

استفتائات مرتبط در این مورد:

امام خمینی :

س: معیار لباس شهرت چیست؟
ج: لباس شهرت لباسى است كه پوشیدن آن براى شخص، بخاطر رنگ یا كیفیت دوخت یا مندرس بودن آن و علل دیگر مناسب نیست، به طورى كه اگر آن را در برابر مردم بپوشد توجه آنان را به خود جلب نموده و انگشت نما مى شود(توضیح المسائل محشی،امام خمینی،ج2،ص1011،س1360)

آیت الله بهجت :

5214 - مقصود از لباس شهرت چیست و پوشیدن آن چه حكمى دارد؟ آیا چادر سفیدى كه موجب انگشت  نما شدن شود از مصادیق لباس شهرت است؟

ج: لباس شهرت عبارت است از لباسى كه از جهت جنس یا رنگ یا نحوه برش و دوخت و مانند آن خلاف شأن و زىّ پوشنده لباس باشد و پوشیدن چنین لباس هایى حرام است. بنابراین پوشیدن چادر سفید به اقتضاى محل پوشش و شخص پوشنده باید ملاحظه شود.(استفتائات،ج4،ص177)

آیت الله خامنه ای:

معیار لباس شهرت چیست؟ج: لباس شهرت لباسى است كه پوشیدن آن براى شخص، به خاطر رنگ یا كیفیت دوخت یا مندرس بودن آن و علل دیگر مناسب نیست، به طورى كه اگر آن را در برابر مردم بپوشد توجه آنان را به خود جلب نموده و انگشت نما مى شود.(اجوبة الاستفتائات،فارسی،ص 304س1360)

آیت الله سبحانى:

702 - بنابر احتیاط واجب باید انسان از پوشیدن لباس شهرت كه پارچه یا رنگ یا دوخت آن براى كسى كه مى خواهد آن را بپوشد معمول نیست و نوعى ریاكارى حساب مى شود، خوددارى كند، ولى اگر با آن لباس نماز بخواند اشكال ندارد. (توضیح المسائل،ص228)

آیت الله صافى:

1725 - مستدعى است بیان فرمائید چنانچه كسى لباس محلى شهر خود را در شهر دیگر بپوشد به نحوى كه جلب نظر كند چه حكمى دارد؟ در ثانى اگر از این كار هدفى داشته باشد مثلًا لباس اهالى آن شهر را مناسب نداند و قصدش این باشد كه مردم را به پوشیدن لباس محلى شهر خودشان تشویق كند- با این فرض كه لباس محلى مردم شهر را اسلامى تر بداند و یا لااقل سعى كند به وسیله آن لباس محلى از تهاجم فرهنگى بیگانه و و مانند آن جلوگیرى كند- این عمل چه حكمى پیدا خواهد نمود؟

ج : پوشیدن لباس مربوط به شهر و یا قبیله خاصى از مسلمین با آنكه مردم مى دانند مربوط به آنها است اشكال ندارد و به آن صدق لباس شهرت نمى كند، بلى چنانچه به نحوى باشد كه عرفاً انگشت نما شود به عنوان لباس شهرت اشكال دارد و البته این مسأله غیر از تشبه به كفار است.(جامع الاحکام ،ج2،ص179)

آیت الله مکارم:

لباس شهرت چیست؟ جواب: منظور از لباس شهرت آن است كه لباسى بپوشد كه مشهور به زهد و قدس شود و جنبه ریاكارى داشته باشد
منظور از لباس شهرت لباسى است كه جنب ریاكارى دارد و مى خواهد به وسیله آن مثلًا به زهد و ترك دنیا مشهور شود، خواه از جهت پارچه یا رنگ آن باشد یا دوخت آن، امّا اگر واقعا قصدش ساده پوشیدن است و جنب ریا كارى ندارد نه تنها جایز است بلكه عملى است شایسته.(استفتائات جدید،ج1،ص56س122)و(توضیح المسائل،آقای مکارم ص150س770)

آیت الله نوری:

لباس شهرت كه پارچه یا رنگ یا دوخت آن براى كسى كه مى خواهد آن را بپوشد معمول نیست و موجب هتك و موهون بودن است(توضیح المسائل،محشی،امام خمینی،ج1،ص 467)
مرحوم صاحب عروه در تعریف لباس شهرت می فرمایند: لباسی که خلاف زی انسان باشد از حیث جنس رنگ،یا وضع آن،پوشیدنش حرام است.(عروةالوثقی،ج1،ص568،دوجلدی)

خلاصه:
 همانند شدن با کفار در آداب و رسومی است که از ویژگی و شعارهای آنان به شمار می رود و اکنون در جامعه نمونه هایی از آن به چشم می خورد، مانند سگ بازی و آوردن آن به خانه و ماشین . در این زمینه نیز اولیای دین، مومنان را راهنمایی نموده و آنها را از تشبه به کفار بر حذر داشته اند. ای کسانی که ایمان آورده اید اگر از کسانی که کفر ورزیده اند، اطاعت کنید شما را به گذشته هایتان باز می گردانند و سرانجام زیانکار خواهید شد.


منابع:

[1]. «وَ لا تَتَّبِعْ أَهْواءَهُمْ وَ احْذَرْهُمْ أَنْ یَفْتِنُوکَ عَنْ بَعْضِ ما أَنْزَلَ اللَّهُ إِلَیْک»؛ مائده، 49.
[2]. بقره، 145.
[3]. انعام، 56.
[4]. آل عمران، 100.
[5]. «قَالَ رَسُولُ اللَّهِ(ص) لَا تَلْبَسُوا لِبَاسَ أَعْدَائِی وَ لَا تَطْعَمُوا مَطَاعِمَ أَعْدَائِی وَ لَا تَسْلُکُوا مَسَالِکَ أَعْدَائِی فَتَکُونُوا أَعْدَائِی کَمَا هُمْ أَعْدَائِی» . ابن بابویه، محمد بن علی، عیون اخبار الرضا(ع)، ج2، ص23، نشر جهان، تهران، 1378ق.
[6]. ابن بابویه، محمد بن علی، من لا یحضره الفقیه، ج1، ص252، دفتر انتشارات اسلامى ، قم، 1413ق.
[7]. ابن خلدون ، تاریخ ابن خلدون ، ج1، ص184، بیروت، دار الفکر، ط الثانیة، 1408ق.
[8]. فیض کاشانی، محمد محسن، الوافی، ج20، ص713، پاورقی1، کتابخانه امیر المونین(ع)، اصفهان، 1406ق.
[9]. بیانات رهبر معظم انقلاب در دیدار جوانان و دانشجویان دانشگاه َ َهای استان همدان 17/04/1383
[10]. برگرفته از بیانات ایشان در دیدار جوانان سیستان و بلوچستان 06/12/1381.
[11]. برگرفته از بیانات ایشان در جمع کارکنان سازمان صدا و سیما 28/02/1383.

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.