تبیان، دستیار زندگی
واجبات در وقت احرام سه چیز است: 1.نیت، یعنی انسان در حالی كه می خواهد محرم شود، به احرام عمره ی تمتع، نیت كند عمره ی تمتع را و لازم نیست قصد كند ترك محرماتی را كه بر محرم پس از احرام، حرام می شود. 2.تلبیه، یعنی لبیك گفتن و صورت آن این است كه بگوید: «لبیك
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

حج و اختلافات فقهی بین شیعه و اهل سنت

حج کے متعلق آگاہی

واجبات در وقت احرام سه چیز است: 1.نیت، یعنی انسان در حالی كه می‌خواهد محرم شود، به احرام عمره‌ی تمتع، نیت كند عمره‌ی تمتع را و لازم نیست قصد كند ترك محرماتی را كه بر محرم پس از احرام، حرام می‌شود. 2.تلبیه، یعنی لبیك گفتن و صورت آن این است كه بگوید: «لبیك الهم لبیك، لبیك لا شریك لك لبیك، إنَّ الحمد و النعمه لك و الملك لا شریك لك لبیك.»3.پوشیدن دو جامه‌ی احرام برای مردان كه یكی لنگ است و دیگری «رداء» كه باید آن را به دوش بیندازد.


سوال: چه اختلافات فقهی بین شیعه و اهل سنت در مورد مناسک حج وجود دارد؟

بیان اختلافات فقهی بین فقهای شیعه و سنی درباره مناسک حج نیازمند نوشتن کتاب است که از حوصله این نوشته خارج است. به همین جهت، تنها به برخی اختلافات فقهی میان فقهای شیعه و سنی در مورد حج و عمره اشاره می‌شود و برای آگاهی بیشتر به کتاب‌هایی که در این‌باره نوشته شده، مراجعه شود.

1. محرّمات إحرام

شیعه امامیه معتقد است؛ حج‌گزار و یا عمره‌گزار، پس از پوشیدن لباس احرام، نیّت و گفتن لبیّک، مُحرم می‌شود و باید تا پایان اعمال حج و یا عمره، از كارهایى كه بر مُحرم حرام است پرهیز كند؛ مانند شكار حیوان صحرایى، ‏آمیزش یا هرگونه استفاده شهوانى دیگر، استعمال بوی خوش، و ... .[1]

یکی از اختلاف نظرها در این مسئله پوشاندن صورت برای مردان و زنان است. شیعه‏ امامیه پوشاندن صورت را براى مرد در حال احرام حرام نمی‌داند و پوشاندن صورت برای زنان حرام می‌داند؛ در عین حال براى رو گرفتن از نامحرم، جایز است چادر یا جامه را كه به سر افكنده؛ پایین بیندازد.[2]

برخی از مذاهب اهل سنت[3] همانند شیعه فتوا می‌دهند،[4] اما برخی دیگر[5] پوشاندن صورت براى مرد و زن را در حال احرام حرام می‌دانند.[6] و درباره پوشاندن صورت برای زنان می‌گویند: اگر بیگانه در حال نگاه كردن به او است و یا آن‌كه زن زیبا باشد؛ جائز است صورت خود را بپوشاند.[7]

2. وقوف در عرفات‏

شیعه امامیه می‌گوید: وقوف در عرفات از ظهر روز نهم ذی‌الحجه تا مغرب، از اركان حج است و كسى كه این وقوف را درک نكند حج او باطل می‌شود. آنچه ركن است، مقدارى در سرزمین عرفات بماند، هر چند خیلى كم باشد؛ پس اگر هیچ به عرفات نرود، ركن را ترک كرده‏ است.[8]

اما مذاهب اهل سنت، در وقت آن اختلاف نظر دارند؛ برخی[9] وقت آن ‌را لحظه‏اى‌ از غروب شب دهم تا سحرگاه روز عید،[10] یا[11] از سحرگاه روز نهم ذی‌الحجه تا سحرگاه روز عید می‌دانند،[12] و گروهی دیگر[13] از زوال خورشید روز نهم ذی‌الحجه تا فجر روز دهم، هر چند لحظه‌اى حضور داشته باشد.[14]

3. نماز طواف‏

از جمله واجبات عمره و حج در فقه شیعه، نماز طواف است. طواف كننده بعد از اتمام طواف عمره و طواف حج، دو ركعت نماز - مثل نماز صبح- می‌خواند.[15]

اما فقهاى اهل تسنن در مورد حكم نماز طواف دو نظریه مختلف داده‌اند:

الف. «شافعی‌ها» و «حنبلی‌ها» نماز طواف را از مستحبات طواف می‌دانند. بنابر این، نه تنها واجبى به نام نماز طواف را در حج قبول ندارند، بلكه استحباب آن‌را در ضمن طواف می‌دانند و لذا می‌گویند: از جمله مستحبات طواف، خواندن دو ركعت نماز است.

شافعی‌ها معتقدند كه آن دو ركعت نماز هم لازم نیست حتماً به نیت نماز طواف باشد، بلكه هر نمازى اگر چه نماز واجب (مثلاً نماز صبح) یا نماز نافله باشد، كافى است. ولى در هر حال مستحب است بلافاصله بعد از طواف بخواند.[16] ابن رشد می‌گوید: «فقها اجماع دارند بر این ‌كه: از مستحبات طواف است كه بعد از آن، دو ركعت نماز خوانده شود».[17]

ب. «مالكیه» و «حنفیه» خواندن دو ركعت نماز، بعد از طواف را از واجبات طواف می‌دانند. «مالكیه» تصریح می‌نمایند كه: نماز طواف جزئى از «طواف» است.‏[18]

سوال: چند چیز در احرام بستن واجب است و لازم است آن را شخص حاجی انجام دهد؟

جواب: واجبات در وقت احرام سه چیز است:

1. نیت، یعنی انسان در حالی كه می‌خواهد محرم شود، به احرام عمره‌ی تمتع، نیت كند عمره‌ی تمتع را و لازم نیست قصد كند ترك محرماتی را كه بر محرم پس از احرام، حرام می‌شود.

2. تلبیه، یعنی لبیك گفتن و صورت آن این است كه بگوید: «لبیك الهم لبیك، لبیك لا شریك لك لبیك، إنَّ الحمد و النعمه لك و الملك لا شریك لك لبیك.»

3. پوشیدن دو جامه‌ی احرام برای مردان كه یكی لنگ است و دیگری «رداء» كه باید آن را به دوش بیندازد.

(مناسک امام خمینی(ره)، م251 و259 و269)

آیة الله سیستانی دام ظله:

در نیابت چند چیز معتبر است:

اوّل: بلوغ، پس حج بچه نابالغ به جای دیگری کفایت نمی کند، چه در حجة الاسلام و چه حج های واجب دیگر، بلکه بنابر احتیاط اگر بچه ممیز باشد و خوب و بد را تشخیص دهد باز هم حکم همین است. بلی بعید نیست که نیابت وی در حج مستحبی با اذن ولی صحیح باشد.

دوّم: عقل، پس نیابت دیوانه از دیگری کافی نخواهد بود، خواه دیوانه همیشگی یا ادواری (گاه به گاه) باشد، اگر عمل در وقت دیوانگی باشد، و اما نایب شدن سفیه عیبی ندارد.

سوّم: ایمان، یعنی نایب باید مومن (علاوه بر خدا و پیغمبر، دوازده امام را نیز قبول داشته) باشد. پس نیابت غیر مومن کافی نیست، و بنابر احتیاط هر چند عمل را بر طبق مذهب ما به جا آورد کفایت نمی کند.

چهارم: آن که ذمه نایب در سال نیابت مشغول به حج واجب بر خودش نباشد در صورتی که وجوب آن منجر بر وی باشد، و امّا در صورتی که جاهل به وجوب باشد، یعنی نداند که حج بر خودش واجب است، نیابتش اشکال ندارد، و همچنین اگر اغفال از وجوب باشد، یعنی می دانسته که حج بر او واجب است ولی از آن غافل شده است.

و این شرط، شرط صحت اجاره است نه شرط صحت حج نایب، پس هرگاه در حالی که حج بر خودش واجب بود از طرف دیگری به حج رفت ذمه منوب عنه فارغ می شود، ولی نایب اجرتی را که قرار داده شده و مستحق نخواهد بود، بلکه مستحق اجرة المثل خواهد بود. (اجرة المثل یعنی اجرت متعارف)

پی نوشت ها:

[1]. امام خمینى و سایر مراجع، مناسک حج (محشى)، ص 193 – 252

[2]. محمودى، محمد رضا، مناسک حج با حواشى مراجع تقلید، ص 220

[3]. شافعیه و حنابله.

[4]. مقدادى، محمد على، حج و عمره در آینه فقه مقارن، ص 212

[5]. حنفیه و مالكیه.

[6]. حج و عمره در آینه فقه مقارن، ص 212.

[7]. الفقه على المذاهب الأربعة و مذهب أهل البیت (علیهم السلام)، ج ‌1، ص 835 – 836.

[8]. موسوى شاهرودى‏، سید مرتضى، جامع الفتاوى مناسک حج (با روشى جدید مطابق با فتاواى ده تن از مراجع عظام تقلید)، ص 173 – 174

[9]. مالکیه.

[10]. حج و عمره در آینه فقه مقارن، ص 237.

[11]. حنابله.

[12]. حج و عمره در آینه فقه مقارن، ص 237؛ مغنیه، محمد جواد‌، الفقه علی المذاهب الخمسة، ج ‌1، ص 278

[13]. حنفیه و شافعیه.

[14]. حج و عمره در آینه فقه مقارن، 238؛ الفقه علی المذاهب الخمسة، ج ‌1، ص 278.

[15]. پیشوائى، مهدى، گودرزى، حسین، بحث‌هایى از فقه تطبیقى، ص 83

[16]. بحث‌هایى از فقه تطبیقى، ص 83 – 84.

[17]. ابن رشد قرطبی، محمد بن أحمد، بدایة المجتهد و نهایة المقتصد،ج 2، ص 107

[18]. بحث‏هایى از فقه تطبیقى، ص 84.

فرآوری: آمنه اسفندیاری 

بخش احکام اسلامی تبیان


منابع:

سایت اسلام کوئیست

سایت اندیشه قم

پایگاه اطلاع رسانی آیة الله سیستانی دام ظله

مطالب مرتبط:

طهارت بچه ها در طواف تا چند سالگی لازم است؟

حکم سعی صفا و مروه در طبقه دوم چیست؟

حکم شراکت در قربانی

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.