ممنوعیت گوش دادن به غنا و موسیقی در روایات نظر فقها درباره موسیقی و مصادیق حرمت آن، همه از آیات و روایات معصومین (علیهم السلام) استفاده شده است؛ به عنوان نمونه می توان به این روایت اشاره کرد.
ممنوعیت گوش دادن به غنا و موسیقی در روایات
از آن جا که شنونده متوجه (گوش دهنده) نیز همراه گوینده است و حضرت علی علیه السلام فرموده: «شنونده (در ثواب و گناه) شریک گوینده است.» (غررالحکم، ج1، ص221)
از این رو در قرائت قرآن، دعا و امثال آن، علاوه بر قاری، گوش دهنده نیز پاداش دارد. درباره ی موسیقی و غنا نیز علاوه بر عقاب نوازنده و خواننده، گوش دهنده نیز عقاب دارد. بنابراین در سخنان پیشوایان معصوم علیه السلام علاوه بر نکوهش خوانندگی و نوازندگی، از گوش دادن به آن نیز نهی شده و شخص گوش دهنده مورد مذمّت قرار گرفته است.
پیامبر اسلام صل الله علیه و آله و سلم فرمودند: از گوش دادن به نوازندگی و خوانندگی بپرهیزید زیرا نفاق را در دل می رویانند همانگونه که آب سبزه را می رویاند. (کنزالعمّال، ج15، ص220)
حُسن احتیاط در هنگام شک و شبهه
در مواردی که وجوب عملی مشکوک باشد، اگر کسی آن را از روی احتیاط (نه به قصد وجوب) انجام دهد؛ مثلاً نمی داند در رکعت سوم و چهارم نماز یک بار تسبیحات اربعه واجب است یا سه بار؟ و احتیاطاً سه بار بگوید ... کار او مورد پسند عقل و شرع می باشد. در شبهه وجوبی و در شبهه ی تحریمی نیز همین طور است؛ یعنی اگر کسی در حلال یا حرام بودن عملی شک دارد و آن را احتیاطاً ترک کند، مثلاً اگر کسی نمی داند استعمال سیگار حلال است یا حرام؟ و احتیاطاً آن را ترک کند کار مطلوبی انجام داده است.
در روایت مقبوله ی عمربن حنظله از امام صادق علیه السلام آمده است: امور مردم سه نوع است: 1- عملی که حلّیّت و مایه ی رشد بودن آن معلوم است، پس انجام داده می شود.
2- چیزی که حرمت و موجب گمراهی بودن آن معلوم است، پس ترک می شود.
3- امر مشکلی که حکمش معلوم نمی باشد و باید علم آن به خدا و رسولش واگذار گردد.
و جدّم رسول خدا فرموده است: حلال مشخص، حرام مشخص و میان آنها شبهات است، هر کس شبهات را ترک کند، از محرّمات نجات خواهد یافت و هر کس شبهات را انجام دهد، مرتکب محرّمات می شود و ناخودآگاه به هلاکت خواهد افتاد. سپس فرمود: توقف در کنار شبهات بهتر از افتادن در مهلکه است. (وسائل الشیعه، ج27، ص 157)
احتیاط درباره ی موسیقی و غناء
از مطالب گذشته می توان نتیجه گرفت که احتیاط در همه جا مطلوب است. اکنون باید مشخص کنیم که در موسیقی و غناء مورد احتیاط کجاست؟
در موسیقی و غنا، مواردی وجود دارد که قطعاً طرب آور و مناسب مجالس لهو و لعب است که در حرمت آن شکّی نیست، همچنین صداهای خوبی در قرائت قرآن، دعا، مرثیه، ... به کار گرفته می شود که مناسب مجالس لهو و لعب نیست که در حلّیت آنها شکی وجود ندارد، ولی در این میان برخی آهنگ ها و خوانندگی هایی هست که از نظر موضوع مشکوک است و معلوم نیست آیا از مصادیق غناء و موسیقی است یا نه؟
در اینگونه موارد، اگرچه اکثر فقها در مقام فتوا بر اساس اصل برائت، حکم بر جواز می دهند، ولی در مقام عمل توصیه به احتیاط می فرمایند، یعنی شایسته است مومن از اینگونه آهنگ ها اجتناب نماید؛ زیرا اگر اجتناب نکند، احتمال است به حرام آلوده گردد و این احتمالِ خطر از دو جهت است: یکی اینکه مرز حلال و حرام به طور دقیق مشخص نیست و دیگر اینکه، نفس انسان به سوی حرام بیشتر متمایل می شود و با ارتکاب عمل مشکوک مقدمه ی افتادن به حرام قطعی فراهم می شود.
بنابراین در مواردی که تحقق غناء یا موسیقی معلوم باشد، حتماً باید از آن دوری کرد و در مواردی که مشکوک باشد باز اجتناب بهتر است و این احتیاط بسیار مطلوب است زیرا احتیاط راه نجات است.
نصیحت علامه محمدتقی جعفری (قدس سره)
هشیار باشید و در روی نوار مرزی قانون به قدم زدن نپردازید!
در مواردی که ادای موسیقی را درمی آوریم، یا به برخی از موسیقی ها که گمان می کنیم جزء موسیقی های ممنوع نیست گوش فرا می دهیم، اگر هم فرض کنیم که اینگونه امور ممنوع نباشند، حداقل قدم روی نوار باریکی گذاشته ایم که یک طرف آن قطعاً قلمرو ممنوعیت و حرمت می باشد و چون نفس آدمی لذت طلب است. لذا تدریجاً قانون را پامال می سازد و این را هم بدانیم که طبق خاصیت پدیده ی تقلید و مقتضای قانون محاکات نوعی از تأثر و تلقین ناخودآگاه در درون به وجود می آورد که تدریجاً سطح مربوط روان ساییدگی پیدا می کند ... (مبانی فقهی، روانی موسیقی، ص 33)
سمیه فیض آبادی
بخش احکام اسلامی تبیان
منابع:
1- موسیقی و غناء از دیدگاه اسلام، محمداسماعیل نوری، قم، موسسه بوستان کتاب.
2- وسائل الشیعه، ج27، شیخ حر عاملی، قم، موسسه آل البیت.
3- غررالحکم و دررالحکم، عبدالواحد بن محمد تمیممی آمدی، قم، انتشارات دفتر تبلیغات.
4- مبانی فقهی، روانی موسیقی، حسین میرزاخانی، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم.
5ـ سایت اسلام کوئیست
مطالب مرتبط:
