تبیان، دستیار زندگی
وقف در صورتی درست است که واقف، مالک مالی که می خواهد وقف کند باشد(توضیح المسائل مراجع، ج2، ص647 و 648). در نتیجه وقف اموالی که به زور و فریب و ناحق از دیگران گرفته شده باشد، باطل است و وقف کننده ضامن آن اموال است و حق الناس بر عهده ی او می باشد. به عبارت
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

حکم وقف کردن از مال حرام

وقف

اگر شخصی مالی را بدون اجازه مالک آن وقف کند، وقف فضولی گفته می‌شود و به تنهایی هیچ تأثیری ندارد. البته برخی مراجع – تنها در صورت اجازه مالک – آن را نافذ می‌دانند.


سوال: وقف کردن از مال حرام چه حکمی دارد؟

وقف در صورتی درست است که واقف، مالک مالی که می خواهد وقف کند باشد(توضیح المسائل مراجع، ج2، ص647 و 648). در نتیجه وقف اموالی که به زور و فریب و ناحق از دیگران گرفته شده باشد، باطل است و وقف کننده ضامن آن اموال است و حق الناس بر عهده ی او می باشد. به عبارت دیگر با این وقف حق الناس از گردنش ساقط نمی شود.

سوال: آیا در زمین موقوفه می توان تصرف کرد؟ و یا آن را به فروش رساند؟

شرح پرسش

در روستایی ییلاقی زمینی در اختیار ماست که یک قسمت از محصولش وقف امام معصوم (علیهم السلام) است. الان عملاً این زمین کشت نمی شود و محصولی از آن برداشت نمی شود. آیا می توان در این زمین تصرف کرد و ساختمانی جهت سکونت در آن ساخت؟ آیا باید به اندازه ی محصول، پولی به همان نیت پرداخت کرد؟ آیا این زمین قابل فروش است؟ آیا در این جهت فرقی است که محصول وقف شود یا زمین وقف گردد که مقداری از محصولش خرج معصومین شود؟ در صورت فرق اگر الان کشت نمی شود آیا می شود در آن تصرفی کرد؟ چگونه؟

به فتاوای مراجع معظم تقلید در این باره توجه فرمایید:

آیة الله العظمی خامنه ای (مدظله العالی):

اگر وقف بودن زمین ثابت است و قابلیت کشت دارد، جایز نیست در غیر کشت استفاده شود و اگر قابلیت کشت ندارد متولى شرعى مى‌تواند زمین را اجاره بدهد تا در آن ساختمان بنا کنند ولى حق فروش آن را ندارد.

آیة الله العظمی مکارم شیرازی (مدظله العالی):

به یقین زمین وقف بوده و در فرض سۆال باید آن را اجاره برای خانه سازی به قیمت روز بدهید و هر سه سال اجاره تجدید شود (مانند آنچه درباره زمین های حضرت معصومه (س) در قم انجام می شود) و درآمد آن صرف راهی شود که در وقف نامه آمده است.

سوال: حکم وقف فضولی چیست؟

اگر شخصی مالی را بدون اجازه مالک آن وقف کند، وقف فضولی گفته می‌شود و به تنهایی هیچ تأثیری ندارد.

البته برخی مراجع – تنها در صورت اجازه مالک – آن را نافذ می‌دانند.

پاسخ مراجع عظام تقلید نسبت به این سۆال، چنین است:

حضرت آیة الله العظمی خامنه‌ای (مد ظله العالی):

اگر مالک وقف را اجازه کند اشکال ندارد.

حضرت آیة الله العظمی سیستانی (مد ظله العالی):

با اجازه مالک صحیح است.

حضرت آیة الله العظمی نوری همدانی(مد ظله العالی):

بعید نیست که فضولى در وقف جارى باشد، لکن احتیاط، خلاف آن است.

حضرت آیة الله العظمی صافی گلپایگانی (مد ظله العالی):

جریان فضولی در وقف محل اشکال است.

سوال: اگر قرآنی را که وقف مسجد است، از آنجا بیرون بیاوریم و آن را روز بعد بازگردانیم حکمش چیست؟

بیرون بردن لوازم مسجد، از جمله قرآن، تابع کیفیّت وقف است؛ اگر براى استفاده در مسجد وقف شده، بیرون بردن از مسجد جایز نیست. (امام خمینى، سید روح اللّٰه، استفتاءات، ج‌ 2، ص 345) بنابراین، اگر شخصی قرآنی را از مسجد بیرون آورد، خلاف وقف عمل کرده و در صورت دانستن مسئله و انجام عمدی، گناه کرده و باید آن را به مسجد برگرداند.

سوال: قصد فروش یک قطعه زمین وقفی را دارم، آیا پس از فروش، خمس به پول آن تعلق می‌گیرد؟

پرسش

عضو تعاونی مسکن کارکنان اوقاف هستم و یک قطعه زمین اوقافی از طرف آن تعاونی به من واگذار شده ‌است و قصد فروش آن را دارم، آیا پس از فروش آن خمس به پول آن تعلق می‌گیرد؟

زمین موقوفه را نمی‌توان فروخت ولی می‌توان حق استفاده از آن را به دیگری واگذار کرد و در برابر آن مبلغی دریافت نمود. حال اگر چیزی از پولی که از این بابت به شما داده می‌شود در سر سال خمسی باقی بماند، خمس دارد. البته اگر واگذاری زمین به طور هدیه بوده است، برخی از فقها می‌گویند، مبلغ حاصل از آن خمس ندارد، که برای آگاهی بیشتر در این زمینه به نمایه 3268 (خمس هدیه) در همین سایت مراجعه نم یایید.

پاسخ مراجع عظام تقلید نسبت به این سۆال، چنین است:

حضرت آیة الله العظمی خامنه‌ای (مد ظله العالی):

فروش زمین موقوفه جایز نیست.

حضرت آیة الله العظمی مکارم شیرازی (مد ظله العالی):

چنانچه زمین اضافی به غیر از مسکن محسوب می‌شود مشمول خمس است.

حضرت آیة الله العظمی سیستانی (مد ظله العالی):

زمین موقوفه را نمی‌توان فروخت ولی می‌توان حق استفاده از آن را به دیگری واگذار کرد و پولی که از این بابت به شما داده می‌شود سر سال خمسی شما اگر چیزی از آن باقی ماند خمس دارد.

حضرت آیة الله العظمی نوری همدانی(مد ظله العالی):

چنانچه هدیه بوده به آن خمس تعلق نمی‌گیرد.

حضرت آیة الله العظمی صافی گلپایگانی (مد ظله العالی):

به طور کلی به غیر از موارد منصوصه فروش زمین وقفی جایز نبوده و باطل است.

فرآوری: آمنه اسفندیاری  

بخش احکام اسلامی تبیان


منابع:

سایت اسلام کوئیست

امام خمینى ره استفتاءات، ج‌ 2

مطالب مرتبط:

وقف در سیره پیامبر و اهل بیت علیهم السلام

وقف میراثی مانا

جایگاه وقف در نظام اقتصادی اسلام

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.