در چه مواردی جایز است نماز را بشکنیم؟

شکستن نماز براى پرداخت بدهى مردم با این شرایط اشکال ندارد: الف. طلبکار، در طلب خود تعجیل داشته باشد، و نمازگزار در بین نماز نتواند بدون شکستن نماز، دین خود را پرداخت کند. ب. وقت نماز تنگ نیست؛ یعنى می‌تواند پس از پرداخت بدهى، نماز را در وقتِ آن بخواند. (فاضل لنکرانى، محمد، احکام جوانان، ص 119، م  278؛ صافى گلپایگانى، لطف الله، احکام نوجوانان، ص 100، م 266)

از میان پرسش و پاسخهای بخش احکام عبادی چند استفتاء مربوط به نماز را در این مقاله مطرح می کنیم:

رها کردن نمازِ واجب (شکستن نماز) حرام است؛ (آیات عظام خوئى، تبریزى، سیستانى، مکارم شیرازی: (بنا بر احتیاط ...)؛ امام خمینى، توضیح المسائل (محشّٰى)، ج ‌1، ص 631، م 1159)

البته در حال ناچارى یا براى هر غرض دینى یا دنیوى که مورد اهتمام نمازگزار است مانعى ندارد. مانند این موارد:

1. حفظ جان خود یا دیگرى

2. حفظ مال مهمّى از خود یا دیگرى

3. جلوگیرى از ضرر مالى و بدنى (مکارم شیرازى، ناصر، رساله احکام براى جوانان، ص 78، م 267)

4. همچنین، شکستن نماز براى پرداخت بدهى مردم با این شرایط اشکال ندارد:

الف. طلبکار، در طلب خود تعجیل داشته باشد، و نمازگزار در بین نماز نتواند بدون شکستن نماز، دین خود را پرداخت کند.

ب. وقت نماز تنگ نیست؛ یعنى می‌تواند پس از پرداخت بدهى، نماز را در وقتِ آن بخواند. (فاضل لنکرانى، محمد، احکام جوانان، ص 119، م  278؛ صافى گلپایگانى، لطف الله، احکام نوجوانان، ص 100، م 266)

لازم به تذکر است که شکستن نمازهای مستحبی از روی اختیار اشکالی ندارد. (توضیح المسائل (محشّٰى)، ج ‌1، ص 631)

دوازده چیز نماز را باطل می‌كند: 1ـ آنكه در بین نماز یكی از شرط‌های آن از بین برود مثلاً در بین نماز بفهمد مكانش غصبی است. 2ـ آنكه در بین نماز عمداً یا سهواً یا از روی ناچاری، چیزی كه وضو یا غسل را باطل می‌كند پیش آید. 3ـ از مبطلات نماز آن است كه مثل بعضی كسانی كه شیعه نیستند دستها را روی هم بگذارد. 4ـ آنكه بعد از خواندن حمد آمین بگوید ولی اگر اشتباهاً یا از روی تقیه بگوید، نمازش باطل نمی‌شود. 5ـ آنكه عمداً یا از روی فراموشی پشت به قبله كند یا به طرف راست یا چپ قبله برگردد. 6ـ آنكه عمداً كلمه‌ای بگوید كه از آن كلمه قصد معنی كند اگر چه معنی هم نداشته باشد. 7ـ آنكه در نماز با صدای بلند و عمدی بخندد. 8ـ آنكه برای كار دنیا عمداً با صدا گریه كند. 9ـ آنكه در نماز كاری كند كه صورت نماز را به هم بزند مثل دست زدن. 10ـ خوردن و آشامیدن در نماز. 11ـ شك در ركعت‌های نماز دو ركعتی و سه ركعتی یا در دو ركعت اول نمازهای چهار ركعتی. 12ـ آنكه ركن نماز را عمداً یا سهواً كم یا زیاد كند، یا چیزی را كه ركن نیست عمداً كم یا زیاد نماید. (توضیح المسائل دوازده مرجع, ج1, م1126 و1156)

اگر فقط سر خود را سهواً مقدار كمی از قبله برگرداند نماز او باطل نمی‌شود و اگر سر را به طرف راست یا چپ قبله برگرداند احتیاط واجب آن است كه نماز را دوباره بخواند. (توضیح المسائل دوازده مرجع, ج1, م1131)

اگر داخل دهان باشد نباید پایین بدهد بلكه باید در حال نماز آن را خارج كند(با كمك دستمال و امثال آن) و اگر راهی جز شكستن نماز برای بیرون ریختن غذا ندارد شكستن نماز در این مورد اشكال ندارد.(طبق سوال از دفتر آیة‌الله فاضل لنكرانی ره)

به نظر فقهای شیعه این گونه نماز خواندن جایز نیست و این كار از زمان خلیفه دوم رایج شده است و در زمان پیامبر و خلیفه اول هم رایج نبوده است گفته شده است وقتی خلیفه دوم رفتار ایرانیان را در مقابل پادشاهان دید كه دستها را روی هم قرار می‌دهند روش آنها را پسندید و دستور داد كه مسلمین در نماز چنین عمل نمایند. به طور كلی به نظر شیعه هر قول و فعلی كه از طریق غیر معصوم به عبادت افزوده یا كم شود مبطل عبادت است. (توضیح المسائل دوازده مرجع, ج1, ص638)

منابع:

سایت اندیشه قم

سایت اسلام کوئیست

توضیح المسائل دوازده مرجع, ج1

امام خمینى، توضیح المسائل (محشّٰى)، ج ‌1

مکارم شیرازى، ناصر، رساله احکام براى جوانان

صافى گلپایگانى، لطف الله، احکام نوجوانان