حکم خشک کردن یا کشتن حیوانات برای دکور
تنها زمانی میتوان حیات موجودات زنده را سلب کرد که یا منفعتی از آنها نصیب انسان شده و یا از آزار و اذیتی از جانب آنها جلوگیری شود، و یا دست کم احتمال مزاحمتی جدی در آینده از میان برداشته شود. در غیر این صورت و تنها برای تفریح و سرگرمی نباید حیات این جانداران را به خطر انداخت.
در این مقاله به طرح و بررسی سوالاتی در مورد حکم شرعی برخوردهای مختلف با حیوانات می پردازیم:
سوال: کشتن و آزار حیوانات غیرموذی چگونه است؟ محبت به این حیوانات چه حکمی دارد؟
آیة الله مکارم شیرازی(دام ظله):
کشتن و آزار حیوانات غیرموذی اشکال دارد و حمایت از آنان خوب است.
سوال: آیا حیوانات و حشراتی را که موجب اذیت می شوند، می توان کشت؟
آیة الله بهجت(ره):
اشکالی ندارد و می توان کشت.
سوال: آیا کشتن گربه که موجب اذیت و آزار اهل خانه است، جایز است؟
آیة الله بهجت(ره):
بله جایز است.
سوال: کشتن حیوانات وحشی و پرنده ها و حشرات جایز است یا نه؟ اگر برای خشک کردن و تزئین باشد، چطور؟
آیة الله فاضل لنکرانی(ره):
اگر موجب اذیت و آزار این حیوانات نشود و زجرکش نکنند، اشکال شرعی ندارد. هرچند که اگر در کشتن آن ها غرض عقلایی وجود ندارد، بهتر است آن ها را نکشند. بله، کشتن حیوانات موذی اشکالی ندارد. ضمنا اگر نسبت به حیوانات وحشی و پرنده ها قوانین خاصی تصویب شده و مراحل قانونی را طی کرده است، باید رعایت شود.
سوال: خشک کردن حیوانات و نگهداری آن در منازل و خرید و فروش آن، چه حکمی دارد؟
آیة الله مکارم شیرازی(دام ظله):
اگر هدف عقلایی داشته باشد و موجب اذیت و آزار فوق العاده ای نشود، اشکالی ندارد.
آیة الله مکارم شیرازی(دام ظله):
اگر باعث اذیت و آزار خاصی نباشد اشکالی ندارد، ولی در مورد حیوانات موذی مسئله روشن تر است ولی اگر از حیوانات دارای خون جهنده باشد با توجه به این که ذبح شرعی نمی شود، احتیاط آن است که با دست تر، بدن آن ها لمس نشود.
سوال: شکار، خرید و فروش حیواناتی که در حال انقراض می باشند و از منابع طبیعی به شمار می روند و متعلق به همه مردم است، چگونه است؟
آیة الله مکارم شیرازی(دام ظله):
هرگونه عملی که سبب انقراض حیوانات شود و از این ناحیه ضرر و زیانی به جامعه برسد، جایز نیست.
سوال: انسان در برابر دیگر موجوداتی که مزاحم امنیت و آسایش او هستند چه واکنشی باید نشان دهد؟ خراب کردن لانه مورچه و گذاشتن مواد کشنده برای جلوگیری از بیرون آمدن آنها از لانه، آیا ممکن است آینده انسان را به شکل بد تحت تأثیر قرار دهد؟
در زمینهی جلوگیری از آزار و اذیت حشرات موذی و مزاحم، ابتدا به دو نکته اشاره میشود، سپس دو توصیه برگرفته از منابع اسلامی به استحضار میرسد:
1. در چرخه طبیعت، همزیستی مسالمت آمیز انسانها با تمام موجودات – دست کم در حال حاضر – ممکن نیست. ما نمیتوانیم شهری دارای امنیت و بهداشت را فرض کنیم که انسانها و درندگان در آن بدون درگیری وجود داشته و موجوداتی موذی؛ نظیر موشها، سوسکها، مگسها و ... در آن با هیچ مزاحمتی از طرف انسانها مواجه نشوند.
بر این اساس، انسان باید از میان امنیت و بهداشت از یک طرف و همزیستی با برخی موجودات از طرف دیگر، یکی را انتخاب کند! و بدیهی است که انسان گزینه اوّل را انتخاب خواهد کرد.
2. اگرچه موجودات زنده به صورت غریزی در برابر مرگ مقاومت میکنند، اما تصوری که آنان از مرگ و نیستی دارند، با تصور انسانها متفاوت است.
با توجه به آنچه گفته شد، انسانها گریزی از آن ندارند جز آنکه پارهای از موجودات زنده را برای استفادههای متنوعی؛ مانند خوراک، پوشاک و ... سلب حیات کرده و پارهای دیگر از آنان را نیز به دلیل مزاحمت و ایجاد مشکل در ادامه زندگی، با مرگ یا کوچ اجباری از سر راه خود بردارند.
چنین رویکردی، تقریباً مورد پذیرش تمام انسانها بوده و آنان با هر روش و آیینی، خواه و ناخواه این شیوه را دنبال میکنند.
دین مقدس اسلام نیز در صدد مبارزه با واقعیتها نیست، بلکه اصل چنین واقعیتی را پذیرفته و آنرا مخالف حکمت الهی و نظام احسن آفرینش نمیداند، اما همزمان توصیههایی نیز در این زمینه دارد:
1ـ تنها زمانی میتوان حیات موجودات زنده را سلب کرد که یا منفعتی از آنها نصیب انسان شده و یا از آزار و اذیتی از جانب آنها جلوگیری شود، و یا دست کم احتمال مزاحمتی جدی در آینده از میان برداشته شود. در غیر این صورت و تنها برای تفریح و سرگرمی نباید حیات این جانداران را به خطر انداخت.
در این زمینه، نگاهی به چند روایت خواهیم داشت:
الف. پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) فرمودند: هرآنکه گنجشکی را بیهوده شکار کند، او در روز قیامت نزد پروردگار شکایت خواهد برد که پروردگارا! بنده تو بیهوده مرا کشت بدون آنکه هیچ سودی از کشتن من نصیب او شود.[1]
ب. مسعدة بن زیاد نقل میکند: امام صادق (علیه السلام) در پاسخ فردی که نظر ایشان را در مورد کشتن مارها و مورهای موجود در خانه خواسته بود فرمودند که اگر باعث اذیت و آزار هستند، کشتن و سوزاندن آنها ایرادی ندارد.[2] البته با توجه به دیگر روایات، تنها زمانی میتوان آنها را سوزاند که چارهای دیگر برای از بین بردن آنها وجود نداشته باشد.
ج. علی بن جعفر نظر برادرشان امام کاظم (علیه السلام) را در ارتباط با مورد کشتن مور خواستار شدند که ایشان در پاسخ فرمودند: اگر آزاری به تو نمیرسانند، آنان را نکش.[3]
البته روایاتی نیز وجود دارند که بدون هیچ قید و شرطی کشتن حیواناتی، مانند مورچه را مجاز اعلام میکنند،[4] اما به نظر می رسد این روایات نیز ناظر به مواردی هستند که احتمال مزاحمتی در آینده از طرف این موجودات وجود داشته باشد.
2ـ در سلب حیات جانداران – چه حلال گوشت و دارای منفعت و چه موجودات مزاحم - نیز باید تلاش شود تا شیوهای انتخاب شود که کمترین آزار به آنان وارد آید. به عبارتی، اگر دو گزینه مساوی برای نابودی آنها وجود وجود داشته باشد، باید گزینهای انتخاب شود که این موجودات زنده کمترین شکنجه را تحمل کنند. این سفارشی شرعی است که عقل انسان نیز به تنهایی آنرا میپسندد.
اگر انسانی در برخورد با این موجودات زنده، از حد و اندازه تجاوز کرد، جبران آن تنها با استغفار به پیشگاه پروردگار ممکن است و میتوان از این به بعد، کردار نیکی را پیش رو گرفت تا جبرانی برای خطاهای گذشته باشد
به برخی از روایات در این زمینه توجه فرمایید:
الف. پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) با گروهی برخورد کرد که مرغ زندهای را به جایی بسته و او را هدف تیراندازی خویش قرار میدادند! پیامبر (صلی الله علیه و آله) با دیدن این صحنه فرمود: اینها دیگر چه افرادی هستند؟! خداوند لعنتشان کند![5]
ب. پیامبر (صلی الله علیه و آله) از سوزاندن هر جانداری نهی فرمود.[6]
ب. امام صادق (علیه السلام) فرمود: زنی گربهای را به بند کشید (و به همین حالت نگه داشت) تا او از تشنگی هلاک شد. آن زن، به مجازات همین رفتار ناپسند، مستحق عذاب پروردگار شد.[7]
همانگونه که مشاهده میکنید، در این روایت، بیش از آنکه اصل کشتن این حیوان مورد نکوهش واقع شود، شیوه کشتن او، چنان مورد سرزنش قرار گرفته است که عذاب پروردگار، مجازاتی بر این رفتار نکوهیده اعلام شد.
خلاصه سخن اینکه:
اگر انسانی در برخورد با این موجودات زنده، از حد و اندازه تجاوز کرد، جبران آن تنها با استغفار به پیشگاه پروردگار ممکن است و میتوان از این به بعد، کردار نیکی را پیش رو گرفت تا جبرانی برای خطاهای گذشته باشد.
پی نوشت ها:
[1]. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 61، ص 306، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، 1403 ق.
[2]. حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، ج 11، ص 534، ح 15470، مۆسسة آل البیت، قم، 1409 ق.
[3]. همان، ص 535، ح 15473.
[4]. همان، ح 15471.
[5]. بحار الانوار، ج 61، ص 268، ح 30.
[6]. شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ج 4، ص 5، دفتر انتشارات اسلامی، قم، 1413 ق.
[7]. شیخ صدوق، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ص 279، دار الشریف الرضی للنشر، قم، 1406 ق.
فرآوری: آمنه اسفندیاری
بخش احکام اسلامی تبیان
منابع:
سایت خبری شفاف
سایت اسلام کوئیست