ارث بعد از وصیت و دین است!!

ارث بعد از وصیت و دین است

«...من بعد وصیة یوصی بها أو دین...»؛ (نساء 12)

قرآن مى گوید: وارثان هنگامى مى توانند مال را در میان خود تقسیم کنند که شخص میت وصیتى نکرده باشد، و یا بدهى بر عهده او نباشد، بنابراین اگر وصیتى کرده یا دیونى دارد باید نخست به آنها عمل کرد (انسان فقط مى تواند در باره یک سوم از مال خود وصیت کند و اگر بیش از آن وصیت کند صحیح نیست مگر اینکه ورثه اجازه دهند). «...آباۆکم و أبناۆکم لا تدرون أیهم أقرب لکم نفعا...» (نساء/11)؛ در این جمله مى فرماید" شما نمى دانید پدران و فرزندانتان کدامیک بیشتر به نفع شما هستند" یعنى قانون ارث بر اساس مصالح واقعى بشر استوار شده، و تشخیص این مصالح به دست خداست، زیرا انسان آنچه را مربوط به خیر و صلاح اوست در همه جا نمى تواند تشخیص دهد.

ممکن است بعضى گمان کنند پدران و مادران بیشتر به نیازمندى هاى او پاسخ مى گویند، و بنابراین باید در ارث بر فرزندان مقدم باشند، و ممکن است جمعى عکس این را فکر کنند و اگر قانون ارث بدست مردم مى بود هزار گونه هرج و مرج و نزاع و اختلاف در آن واقع میشد، اما خدا که حقایق امور را آن چنان که هست مى داند قانون ارث را بر نظام ثابتى که خیر بشر در آن است قرار داده.

«...فریضة من الله إن الله کان علیما حکیما» (نساء/11) ؛ این قانونى است که از طرف خدا واجب شده و او دانا و حکیم است" این جمله براى تاکید مطالب گذشته است، تا جاى هیچ گونه چانه زدن براى مردم درباره قوانین مربوط به سهام ارث باقى نماند.

می فرماید: «...و إن کان رجل یورث کلالة أو امرأة و له أخ أو أخت فلکل واحد منهما السدس...» (نساء/12) ؛ آیه مى گوید: اگر مردى از دنیا برود و برادران و خواهران از او ارث ببرند، یا زنى از دنیا برود و برادر و یا خواهرى داشته باشد هر یک از آنها یک ششم مال را به ارث مى برند. این در صورتی است که از شخص متوفى یک برادر و یک خواهر باقى بماند اما اگر بیش از یکى باشند مجموعا یک ثلث می برند یعنى باید ثلث مال را در میان خودشان تقسیم کنند. (...فإن کانوا أکثر من ذلک فهم شرکاء فی الثلث...) (نساء/12)

سپس اضافه مى کند: «...من بعد وصیة یوصى بها أو دین...» (نساء/12) : این در صورتى است که وصیت قبلا انجام گیرد و دیون از آن خارج شود" غیر مضار" در حالى که وصیت و همچنین دین جنبه زیان رسانیدن به ورثه نداشته باشد به این معنى که بیش از ثلث وصیت نکند، زیرا طبق روایاتى که از پیغمبر اکرم (صلی الله علیه و آله) و ائمه اهل بیت (علیهم السلام) وارد شده وصیت بیش از ثلث " اضرار" به ورثه است و نفوذ آن مشروط به رضایت آنها میباشد، و یا اینکه براى محروم ساختن ورثه و زیان رسانیدن به آنها اعتراف به- دیون و بدهى هایى کند در حالى که بدهکار نباشد.

در پایان براى تاکید مى فرماید: «وصیة من الله و الله علیم حلیم»؛ این توصیه اى است الهى که باید محترم شمرده شود، زیرا خداوند به منافع و مصالح شما آگاه است که این احکام را مقرر داشته و نیز از نیات وصیت کنندگان آگاه مى باشد، در عین حال " حلیم" است و کسانى را که بر خلاف فرمان او رفتار مى کنند فورا مجازات نمى نماید.

از آیه فوق به خوبى استفاده مى شود که انسان حق ندارد از طریق وصیت یا اعتراف به بدهى که بر ذمه او نیست صحنه سازى بر ضد وارثان کند و حقوق آنها را تضییع نماید، او تنها موظف است دیون واقعى خود را در آخرین فرصت گوشزد نماید و حق دارد وصیتى عادلانه که در اخبار حد آن مقدار ثلث تعبیر شده بنماید.

در روایات پیشوایان اسلام در این زمینه تعبیرات شدیدى دیده مى شود از جمله در حدیثى مى خوانیم: «ان الضرار فى الوصیة من الکبائر»؛ زیان رسانیدن به ورثه و محروم ساختن آنها از حق مشروعشان بوسیله وصیت هاى نابجا از گناهان کبیره است" «مجمع البیان».

اسلام در حقیقت با این دستور مى خواهد هم شخص را از قسمتى از اموال خود حتى بعد از وفات بهره مند سازد، و هم وارثان را، مبادا کینه و عقده اى در دل آنها بوجود بیاید و پیوند محبت که باید بعد از مرگ هم باقى باشد سست گردد.

در ادامه این مقاله در باب مسائل مربوط به ارث یک سوال را مطرح می کنیم:

بطور کلی تصرف در مال الارث باید با اجازه صریح یا ضمنی همه وراث باشد. در غیر این صورت حکم غصب را داشته و نماز در آنجا صحیح نیست.

پاسخ مراجع عظام تقلید نسبت به این سۆال، چنین است:

حضرت آیة الله العظمی خامنه‌ای (مد ظله العالی):

اگر بدون رضایت و اجازه تمام ورثه باشد، جایز نیست.

حضرت آیة الله العظمی سیستانی (مد ظله العالی):

ورود در منزل بدون اذن کلی شرکا جایز نیست.

حضرت آیة الله العظمی مکارم شیرازی (مد ظله العالی):

تصرف در مال الارث باید با اجازه همه ورثه باشد.

حضرت آیة الله العظمی نوری همدانی(مد ظله العالی):

ورود در منزل بدون اذن کلی شرکا جایز نیست.

(توجه: استفتا از دفاتر آیات عظام: خامنه‌ای، سیستانی، مکارم شیرازی، نوری همدانی (مد ظلهم العالی) توسط سایت اسلام کوئیست انجام گرفته است.)

منابع:

کتابخانه طهور

سایت اسلام کوئیست