تبیان، دستیار زندگی
ولایت و رهبرى صحیح و آسمانى، همه بندگان خدا و بندگى‏ها و نماز و حجّ و جهاد و... را در مسیر الهى قرار مى‏دهد و به آنها جهت شایسته مى‏بخشد. مثل ایران امروز كه با برخوردارى از ولایت فقیه، راه رو به رشدى را مى‏پیماید. در مقابل، كشورهاى اسلامى دیگر، با آنكه نم
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

شرایط قبولى عبادات


بدگویى از دیگران، نیّت سوء درباره مردم، ترك دوستى، غیبت و امثال آن كه باعث سست شدن پیوندهاى اجتماعى مسلمانان مى‏شود، از موانع قبول شدن عبادات به حساب آمده است. و نمازگزار و اهل عبادت، باید روابط دینى مستحكمى با بندگان خدا داشته باشد، تا پرستش‏هایش شایستگى قبولى را دارا باشند.


در حال عبادت

شرایط قبولى عبادات

عبادات، غیر از شرایط صحّت، شرایط «قبول» و «كمال» هم دارد. یعنى آنچه كه مراعاتش، انسان را به قرب خدا و رشد معنوى مى‏رساند و در فرد و جمع، تأثیر مى‏گذارد.

گاهى عبادت، صحیح است، ولى رشد آور نیست، مثل دارویى كه شفابخش نیست.

گاهى عبادت، از كیفر مى‏رهاند ولى ما را محبوب خدا نمى‏سازد.

 در آیات و روایات، شرایطى براى قبولى اعمال و عبادات بیان شده كه نمونه‏هایى از آنها از این قرار است. (با تشكر از برادر عزیز حجةالاسلام آقاى وحیدى كه این دسته بندى، با الهام از اوست)

1ـ  شرط اعتقادى‏

2ـ  شرط سیاسى‏

3ـ  شرط اخلاقى‏

4ـ شرط اقتصادى‏

5ـ شرط اجتماعى‏

6ـ شرط خانوادگی و ...

قبل از توضیح این موارد، تأكید مى‏شود كه انسان باید به مسئله قبولى عبادت عنایت خاصّى داشته باشد تا از تلاش معنوى‏اش بهره بیشتر ببرد.

على علیه السلام مى‏فرماید: «كُونُوا عَلى‏ قَبُول الْعَمَلِ اَشَدَّ عِنایةً مِنكُم عَلَى الْعَمَل» (بحارالانوار، ج 71، ص 173) به قبولى عمل، بیش از اصل عمل توجّه داشته باشید.

1ـ شرط اعتقادى: ایمان به خدا

 نداشتن ایمان، مایه تباهى اعمال است: «وَمَن یَكُفُرْ بِالْإِیمَنِ فَقَدْ حَبِطَ عَمَلُهُ» (مائده، آیه 5)

 كسانى مساجد خدا را آباد مى‏كنند كه ایمان به خدا و معاد داشته باشند: «إِنَّمَا یَعْمُرُ مَسَجِدَ اللَّهِ مَنْ ءَامَنَ بِاللَّهِ وَالْیَوْمِ الْأَخِرِ» (توبه، آیه 18)

آئین مقدس و متعالى اسلام، میان عبادت و سیاست و اخلاق و اجتماع، پیوندى منسجم ایجاد كرده است. در امور خانوادگى هم رعایت احترام و حقوق متقابل زن و شوهر را چنان مهم دانسته كه بى توجهى به آن گاهى باعث قبول نشدن عبادات مى‏گردد. و قطع پیوندهاى زمینى، به قطع پیوند آسمانى مى‏انجامد

 عمل صالح از زن ومرد «مؤمن» است كه موجب زندگى پاك مى‏شود: «مَنْ عَمِلَ صَلِحاً مِّن ذَكَرٍ أَوْ أُنثَى‏ وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْیِیَنَّهُ حَیَوةً طَیِّبَةً» (نحل، آیه 97)

كسى كه خدا را قبول ندارد، براى او هم كارى نمى‏كند تا انتظار پاداش داشته باشد. قرآن كریم، اعمال كافران را همچون خاكسترى مى‏داند كه در یك روز طوفانى در برابر باد قرار گیرد. كه چیزى از آن باقى نمى‏ماند.

2ـ شرط سیاسى: ولایت‏

ولایت و رهبرى صحیح و آسمانى، همه بندگان خدا و بندگى‏ها و نماز و حجّ و جهاد و... را در مسیر الهى قرار مى‏دهد و به آنها جهت شایسته مى‏بخشد. مثل ایران امروز كه با برخوردارى از ولایت فقیه، راه رو به رشدى را مى‏پیماید. در مقابل، كشورهاى اسلامى دیگر، با آنكه نماز و روزه و... دارند ولى بخاطر انحراف در خط سیاسى و رهبرى، در ذلّت‏اند.

در حدیث از امام باقر علیه السلام است: «مَنْ دانَ اللّهَ بعبادَةٍ یَجْهَدُ فیها نَفْسَهُ وَ لا اِمام لَهُ مِنَ اللّه فَسَعْیُهُ غَیر مُقْبُولٍ» (وسائل‏الشیعه، ج 1، ص 90)

 كسى كه به خدا ایمان دارد وعبادت‏هاى طاقت‏فرسا هم انجام مى‏دهد ولى امام لایقى از طرف خدا ندارد، تلاشش بى‏فایده است.

حضرت على علیه السلام فرمود: ما «باب الله» هستیم و راه خدا از طریق ما معرّفى و شناخته مى‏شود. (كافى، ج 1، ص 193، و 145)

پس شرط قبولى عبادات، ولایت است. ولى همراهش باید تقوا هم باشد. امام باقر علیه السلام مى‏فرماید: «وَ ما تَنالُ وِلایَتَنا اِلاّ بِالعَمَلِ وَالوَرَعِ» (كافى، ج 1، ص 193، و 145)

 در خط رهبرى ما نیست، مگر آنانكه اهل عمل و تقوا باشد.

تقوا

3ـ  شرط اخلاقى: تقوا

داستان فرزندان آدم در قرآن آمده است. هر دو قربانى كردند. قربانى یكى پذیرفته شد و دیگرى نه. خدا مى‏فرماید:

«إِنَّمَا یَتَقَبَّلُ اللَّهُ مِنَ الْمُتَّقِینَ» (مائده، آیه 27) خدا تنها از اهل تقوا مى‏پذیرد. 

4ـ شرط اقتصادى: اداى حق مردم‏

رسیدگى به نیازمندان و اداى حقوق محرومان به درجه‏اى از اهمیت است كه گاهى قبولى عبادت بستگى به آن دارد. پرداختن زكات، یا داشتن درآمد مشروع، از این نمونه‏هاست.

امام رضا علیه السلام مى‏فرماید: «مَنْ صَلّى‏ و لم یُزَكِ لَمْ تُقْبَلْ صَلوتُه» (بحارالانوار، ج 96، ص 12) هر كس نماز بخواند ولى زكات (و مالیات اسلامى) نپردازد، نمازش قبول نمى‏شود.

در حدیث دیگرى على علیه السلام به كمیل مى‏فرماید:

هر گاه غذاى تو از راه حلال و درآمد صحیح نباشد، خداوند، تسبیح گفتن و شكر كردن تو را قبول نمى‏كند. (سفینةالبحار، ج 1)

5ـ شرط اجتماعى: خیرخواهى نسبت به دیگران‏

حفظ پیوندهاى اجتماعى و اخوّت میان مسلمانان و روابط شایسته ونیكو میان پیروان اسلام، اهمیّت بسیارى دارد. از این رو، هر سخن و عملى كه به گسستن پیوندها و بهم زدن روابط خوب منجر شود نارواست، «غیبت»، «سوء ظن»، «بد خواهى»، «قطع رابطه»، «بد خلقى» و... از اوصاف و اعمالى هستند كه موجب قبول نشدن عبادت مى‏شوند.

رسول خدا صلى الله علیه وآله فرمود: «مَنِ اغْتابَ مُسْلِماً اَوْ مُسْلِمةً لَمْ یَقْبَلِ اللَّهُ صَلاتَهُ وَ لاصِیامَهُ اَرْبَعینَ یَوماً وَلَیْلَةً اَلاّ اَنْ یَغْفِرَ لَه صاحِبهُ» (جامع السعادات، ج 2، ص 234)

 كسى كه غیبت زن و مرد مسلمانى را بكند، تا چهل روز نماز و روزه‏اش را خدا نمى‏پذیرد، مگر آنكه آن شخص، او را ببخشد.

و امام صادق علیه السلام مى‏فرماید: «لا یَقْبَلُ اللّهُ مِنْ مُؤمِنٍ عَملاً وَ هُوَ مُضْمِرٌ عَلى‏ اَخیِه سُوءً» (اصول كافى، ج 2، ص 361) هر مؤمنى كه نسبت به برادر دینى‏اش، نیّت بدى داشته باشد، خداوند عمل او را قبول نمى‏كند.

و امام صادق علیه السلام مى‏فرماید: «اِنَّ سُوء الخُلقِ یُفْسِدُ العَمَلَ كَما یُفْسِد الخِّلُ العَسَلَ» (اصول كافى، ج 2، ص 321)

بد اخلاقى با مردم، چنان عمل را فاسد مى‏كند، كه سركه، عسل را.

حفظ پیوندهاى اجتماعى و اخوّت میان مسلمانان و روابط شایسته ونیكو میان پیروان اسلام، اهمیّت بسیارى دارد. از این رو، هر سخن و عملى كه به گسستن پیوندها و بهم زدن روابط خوب منجر شود نارواست، «غیبت»، «سوء ظن»، «بد خواهى»، «قطع رابطه»، «بد خلقى» و... از اوصاف و اعمالى هستند كه موجب قبول نشدن عبادت مى‏شوند

نتیجه آنكه بد گویى از دیگران، نیّت سوء درباره مردم، ترك دوستى، غیبت و امثال آن كه باعث سست شدن پیوندهاى اجتماعى مسلمانان مى‏شود، از موانع قبول شدن عبادات به حساب آمده است. و نمازگزار و اهل عبادت، باید روابط دینى مستحكمى با بندگان خدا داشته باشد، تا پرستش‏هایش شایستگى قبولى را دارا باشند.

6ـ شرط خانوادگى: خوشرفتارى‏

آئین مقدس و متعالى اسلام، میان عبادت و سیاست و اخلاق و اجتماع، پیوندى منسجم ایجاد كرده است. در امور خانوادگى هم رعایت احترام و حقوق متقابل زن و شوهر را چنان مهم دانسته كه بى توجهى به آن گاهى باعث قبول نشدن عبادات مى‏گردد. و قطع پیوندهاى زمینى، به قطع پیوند آسمانى مى‏انجامد.

در این زمینه پیامبر اسلام صلى الله علیه وآله فرموده است: «مَنْ كانَ لَهُ اِمْرئةٌ تُوذیهِ لَم یَقْبَلِ اللَّهُ صَلاتَها وَ لا حَسَنَةً مِنْ عَمَلِها... وَ عَلَى الرَّجُل مِثْلُ ذلِكَ» (وسائل‏الشیعه، ج 14، ص 116) هر كس زن بد رفتار و اذیت كننده‏اى داشته باشد، خداوند نماز و كارهاى نیك آن زن را نمى‏پذیرد. (مرد نیز همچنین است)

 نه تنها بد رفتارى زن با شوهر یا برعكس، این اثر را دارد، حتى نگاه خشم آگین به پدر و مادر هم مانع قبول عبادت است.

امام صادق علیه السلام فرمود: «مَنْ نَظَر اِلى أبَویهِ نَظَرَ ماقتٍ وَ هُما ظالِمانِ لَهُ لَم یَقْبَلِ اللّهُ لَهُ صَلاةً» (اصول كافى، ج 2، ص 349)

 نماز فرزندانى كه با خشم به پدر و مادر خود نگاه مى‏كنند قبول نمى‏شود. گرچه والدین، نسبت به آنان كوتاهى و ظلمى كرده باشند.

آرى... وقتى ما از نردبان نماز، به معراج مى‏رویم كه پایه‏هاى آن، روى زمین محكمى باشد. ولى اگر روى یخ لغزنده یا زمین سُست قرار داده شود، بالا رفتن را مشكل یا غیر ممكن مى‏سازد. كمال معنوى در سایه عبادات، آن هم با حسن رفتار و روابط شایسته اجتماعى حاصل مى‏شود. مسائل دیگرى هم در روایات بیان شده كه مانع قبولى اعمال است، مانند شراب خوردن و غیر آن. البته نباید تصوّر شود كه حال كه خدا قبول نمى‏كند، پس نماز نخواند و روزه نگیرد و... بلكه اینگونه روایات، نشان دهنده صعف عمل و كم ارزشى آن بخاطر رفتار و خصلت‏هاى ناشایست عبادت كننده است.

فراوری: آمنه اسفندیاری

بخش احکام اسلامی تبیان


منابع:

1-      کتاب پرتوی از اسرار نماز ـ محسن قرائتی

2-      بحارالانوار، ج 71، ج96

3-      وسائل‏الشیعه، ج 1

4-      كافى، ج 1

5-      سفینةالبحار، ج 1

6-      جامع السعادات، ج 2

7-      اصول كافى، ج 2

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.