تبیان، دستیار زندگی
قصد یا تصمیم بر انجام هر کاری نیت آن کار است . چه آن را به صورت کلمات از قلبمان عبور دهیم، چه بر زبان برانیم. به هر حال همین که بدانیم که چه کاری را به چه دلیلی انجام می دهیم کافی است. کسی که قصد نماز خواندن دارد باید بداند که اکنون چه نمازی، دارای چه تعد
عکس نویسنده
عکس نویسنده
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

نیتی که مورد قبول است!

نیت

قصد یا تصمیم بر انجام هر کاری نیت آن کار است . چه آن را به صورت کلمات از قلبمان عبور دهیم، چه بر زبان برانیم. به هر حال همین که بدانیم که چه کاری را به چه دلیلی انجام می دهیم کافی است. کسی که قصد نماز خواندن دارد باید بداند که اکنون چه نمازی، دارای چه تعداد رکعاتی می خواهد بخواند. همین که می خواهد نماز چهار رکعتی ظهر بخواند، کافیست و دیگر نیازی به گفتن نیست و با تکبیرة الاحرام می تواند نماز را شروع کند.


اما اگر مثلا در حال صحبت یا در عالم تفکر بود و بعد از آنکه وارد نماز شد، با خود بگوید من چه نمازی می خواهم بخوانم، سپس تصمیم بگیرد که نماز ظهر باشد این نیت صحیح نیست؛ زیرا نیت، مرحله قبل از نماز است.

در رساله امام خمینی(ره) درباره نیت روزه آمده است:

(مسئله 1550)  لازم نیست انسان نیت روزه را از قلب خود بگذراند، یا مثلا بگوید فردا را روزه می گیرم، بلکه همین قدر که به دلیل انجام فرمان خداوند عالم از اذان صبح تا اذان مغرب کاری که روزه را باطل می کند انجام ندهد، کافی است .

البته عبارت "به دلیل انجام فرمان خداوند عالم" یعنی تصمیم به همان روزه ای که ما مسلمانها به آن اعتقاد داریم. لازم نیست که قبل از هر روزه ای تفصیلا به این مطلب توجه داشته باشیم که روزه را به خاطر فرمان خداوند می گیریم. به هر حال همین که امتناع ما از خوردن و نوشیدن و ... به دلیل آن روزه ای است که شرع، ما را به آن موظف کرده کافی است و نیت محسوب می شود.

نیت، هم شرط صحت است هم شرط قبول. در روایت است: انما الاعمال بالنیات. تا کسی نیت روزه نکند گرسنگی و تشنگی اش روزه محسوب نمی شود بنابر این اگر کسی در ماه رمضان تصمیم به روزه گرفتن نداشته باشد ولی اتفاقا شرایطی برایش  پیش آید که هیچکدام از مبطلات روزه را انجام ندهد سپس قصد کند که آن را روزه قرار دهد، این روزه از او پذیرفته نیست. زیرا امتناع او از مبطلات روزه به دلیل روزه گرفتن نبوده است این روزه نیت نداشته  و باطل است .

البته اگر نمی دانسته که  ماه رمضان است و قبل از ظهر مطلع شود و هنوز کاری که روزه را باطل می کند انجام نداده باشد می تواند نیت روزه کند و از این به بعد به دلیل روزه بودن از مبطلات روزه پرهیز کند. سند این امر را در رساله مرجع مرحوم فاضل لنکرانی می توان یافت: در روزه واجب معین مثل ماه رمضان از اول شب تا اذان صبح هر وقت نیت روزه فردا بکند اشکال ندارد و اگر نداند یا فراموش کند که ماه رمضان است یا واجب معین دیگر و پیش از ظهر ملتفت شود چنانچه کاری که روزه را باطل می کند انجام نداده باشد، باید نیت کند و روزه او صحیح است ...

در روزه واجب معین مثل ماه رمضان از اول شب تا اذان صبح هر وقت نیت روزه فردا بکند اشکال ندارد و اگر نداند یا فراموش کند که ماه رمضان است یا واجب معین دیگر و پیش از ظهر ملتفت شود چنانچه کاری که روزه را باطل می کند انجام نداده باشد، باید نیت کند و روزه او صحیح است

نیت باید خالص برای خدا باشد

خداوند بزرگتر و شریفتر از آنست که با کسی شریک گردد بلکه عملی که در آن خدا را با دیگری شریک ساخته باشند را تماما به شریک می سپارد و چیزی از آن را قبول نمی کند.

نیت خوب

ریا مهمترین آفت نیت است. شریک ساختن خداوند با دیگران در عمل نیکی که انجام شده، موجب بطلان عمل است .

در روایت است که رسول خدا صلى اللَّه علیه و آله فرمودند: آنچه بیشتر از شما مى‏ترسم شرك كوچك است. گفتند یا رسول اللَّه شرك كوچك كدام است فرمودند: آن ریا مى‏باشد، روز قیامت كه خداوند بندگان را پاداش مى‏دهد مى‏گوید: بروید از كسانى كه براى آنها كار مى‏كردید پاداش خود را طلب كنید و ببینید آیا آنها مى‏توانند پاداش شما را بدهند. (ایمان و كفر، ترجمه الإیمان و الكفر، بحارالانوار، ج‏2، ص 48)

اما اگر ریا در کار نباشد، بلکه چیزی به نیت اضافه کنیم که آن هم برای خدا باشد، باز هم در صحت نیت اشکال وجود دارد مثل فرض این که کسی به خاطر خدا بخواهد با وضوی خود به دیگری وضو را یاد بدهد و قصدش از وضو تعلیم آن باشد، در این صورت از این عمل نیک خود اجر می برد اما آن وضو باطل بوده و اثر وضویی نخواهد داشت. در تحریر الوسیله آمده است:

یكى دیگر از شرائط وضو داشتن نیت است پس اگر چیزى ضمیمه آن كند كه منافى آن باشد وضویش باطل است مخصوصا كه اگر آن ضمیمه ریا باشد... اما اگر ضمیمه اى راجح و داراى مصلحت باشد (مثل اینكه بخواهد با وضو گرفتن وضو را به دیگرى نیز تعلیم دهد) ضمیمه شدن آن (به نیت) ضرر ندارد مگر آنكه مقصود اصلیش همان ضمیمه و همان تعلیم دادن باشد و قصد امتثال امر الهى به وضو،(قصد وضو گرفتن) قصدى طفیلى باشد.(یعنی این که قصد دارد وضو بگیرد تا به دیگری آموزش دهد. اما وضو هم برایش حساب شود خوب است. در این صورت قصد تعلیم، نیت اصلی او  و قصد وضو داشتن نیت طفیلی است که در این فرض، وضو باطل است.) اما اگر رو بر هم و یا هر دو قصد (به فرض 0/50 به نیت آموزش و 0/50 به نیت وضو) انگیزه اش را تشكیل دهد و هر یك از آن دو جزء داعى(انگیزه او) باشد، در این دو فرض(باز هم) وضو باطل است. احتیاط این است كه بگوئیم در صورتى هم كه هر دو منظور داعى (هر دو دلیل شخص برای وضو گرفتن) مستقلى باشند وضو باطل است(یعنی هم قصد وضو دارد و هم مستقلا قصد تعلیم وضو)

در روایت است که رسول خدا صلى اللَّه علیه و آله فرمودند: آنچه بیشتر از شما مى‏ترسم شرك كوچك است. گفتند یا رسول اللَّه شرك كوچك كدام است فرمودند: آن ریا مى‏باشد، روز قیامت كه خداوند بندگان را پاداش مى‏دهد مى‏گوید: بروید از كسانى كه براى آنها كار مى‏كردید پاداش خود را طلب كنید و ببینید آیا آنها مى‏توانند پاداش شما را بدهند

رحمت خدا

و اما اگر آنچه ضمیمه نیت می کند، جزء امور مباح باشد یعنى رجحانى (دلیل ثوابی) نداشته باشد مانند خنك شدن، (در این صورت هم به قطع و یقین) وضو باطل است مگر آنكه(یا فقط در صورتی قبول است که) مقصد اصلى امتثال امر خدا (یعنی همان وضو) بوده و آنچه ضمیمه نیت شده {مباح مقصود} تبعى و طفیلى باشد.(مثل این که قصد او وضو است اما خوشحال است از اینکه با وضو خنک هم می شود. در این صورت وضو صحیح است.)

وقتی این همه دقت در امر نیت را ملاحظه کنیم حساب کار دستمان می آید که نیت چیست و چه جایگاهی دارد. دیگر این همه زرنگی در بازار نیت که موجب تغییر احکام الهی به دلخواهمان شود را، به حساب دانایی و ترس از خدا نگذاریم بلکه اگر حقه بازی نباشد فریب نفس است. قوانین خدا هر کدام اثر خود را دارند و با جملاتی که به اسم نیت به زبان ما می آیند، تغییری نمی کنند.

نیت همان اراده و تصمیم ماست که هر چه باشد بر قلب و شکل اعمال ما برای حشر و ظهور تاثیر می گذارد این کلاهبرداریهای شرعی برای ریا نباشد برای آبروداری جلوی دیگران است که معمولا آن قدر هم اثر ندارد بلکه موجب احمق جلوه کردن شخص و استهزاء او می شود جالب اینجاست که اینگونه نیرنگها گاهی برای حرام کردن امور حلال و رفع تخفیف های الهی است مثل اینکه مسافری برای سفر در ماه مبارک رمضان قصد هشت روزه دارد اما برای این که مشمول حکم مسافر نشود زبانا می گوید من می خواهم ده روز بمانم حال آنکه می داند می خواهد هشت روز بماند. این چیزها دیگر تعجب دارد!

انسیه نوش آبادی

بخش احکام اسلامی

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.