هدیه، شکارچی دوست

چه خوب است كه دیدارها، همراه با تحفه و هدیه‏اى باشد، تا لذت‏بخش‏تر و مودت‏آمیزتر گردد.

اصل هدیه، جلب محبت و مودت مى‏كند، اگر در دیدارهاى پس از مسافرت و زیارت باشد، چه بهتر و بیشتر!

از مولایمان على علیه‏السلام است: «الهدیة تجلب المحبة»؛¹ هدیه، دوستى مى‏آورد.

این كار، هم بازگشت از سفرها را شیرین مى‏سازد، هم در یادها زنده نگه مى‏دارد و خاطره‏انگیز مى‏شود. چه بسیار كسانى كه خاطره‏ى شیرین یك سفر را تنها از رهگذر هدیه و سوغاتش در یاد خود نگه داشته‏اند. عیدى گرفتنهاى دوران كودكى و جوایزى كه دانش‏آموزان دریافت مى‏كنند، اغلب جزء شیرین‏ترین و فراموش نشدنى‏ترین خاطرات زندگى آنهاست.

وقتى افراد یك خانواده، چشم به راه بازگشت مسافرشان از «حج»، «مشهد»، شهرهاى داخلى یا سفرهاى خارجى باشند، هنگام آمدنش كلمه‏ى «سوغات»، شیرین‏ترین وردى است كه بر زبان هایشان جارى مى‏شود و بر خاطرشان مى‏گذرد. از این طریق، خانواده نیز خوشحال مى‏شوند.

سوغات آوردن(اگر در حد و حدود مناسب و در شأن انسان باشد) سنتى اسلامى است و نشانه‏ى آن است كه «مسافر»، در سفر هم به یاد آنها بوده است.

مهم، اصل هدیه و سوغات است، قیمت آن چندان مهم نیست. یعنى ارزش معنوى و عاطفى هدیه جاى توجه است، نه ارزش مادى و ریالى آن.

گاهى یك شیشه عطر، یك تسبیح و سجاده، یك كتاب و مجله، یك دست كفش و لباس، یك كیف و جوراب، یك شیرینى و میوه‏ى محلى از محل سفر و... حلاوتى فراموش نشدنى پدید مى‏آورد.

لازم نیست سفر، حتما طولانى یا به جاهاى دور باشد، تا «هدیه» بطلبد!

و ضرورت هم ندارد كه سوغات، گران بها و داراى ارزش مادى بالا باشد! گفتیم كه خود سوغات و هدیه‏ى سفر، ارزشى معنوى و اخلاقى دارد، هر چند قیمتش نازل و مقدارش اندك باشد.

بشنویم از اسوه‏ اخلاق، حضرت رسول صلى الله علیه و آله كه فرمود: «اذا خرج احدكم الى سفر ثم قدم على اهله فلیهدهم ولیطرفهم ولو بحجارة»؛²

هر گاه یكى از شما به سفر رفت، هنگامى كه به سوى خانه و خانواده‏اش برمى‏گردد، حتما برایشان هدیه و سوغات آورد، حتى اگر شده، سنگى باشد!...

امام صادق(علیه السلام) می‌فرماید: «محبوب‌ترین برادران نزد من، كسی است كه عیب‌هایم را به من هدیه دهد.»

روشن است كه هدف آن حضرت، آوردن سنگ نیست، بلكه مى‏خواهد بفرماید، هدیه، هر چند ارزان و ناچیز هم باشد، «موضوعیت» دارد و خوب است كه مرد خانه و بزرگ خانواده، دست خالى و بى‏سوغات به خانواده‏اش برنگردد.

البته اگر سفر، سفر معنوى باشد(مانند حج، عمره، سوریه، مشهد و...) از مسافر آگاه و مكتبى انتظار مى‏رود كه رهاوردهاى معنوى از این سفر براى خانواده و دوستان بیاورد و دریافتها، معرفتها، آموختنیهاى سفر را به عنوان یك «ارمغان» براى دیدار كنندگانش بازگو كند و آنان را در فضاى معنوى و روحانى مسافرت خویش قرار دهد.

متأسفانه این گونه تحفه‏ها بسیار اندك است و زائران ما، كیف و چمدان خویش را از هر چیز پر مى‏كنند، جز خاطرات معنوى و رهاوردهاى روحى و تربیتى؛ مگر كسانى انگشت شمار، كه خداوند بر شمارشان بیفزاید.

نباید در دادن هدیه و بردن سوغات یا رفتن به عیادت بیمار، حساب عوض و جایگزین آن را كرد. گلایه از اینكه چرا ما كه به عیادتش رفتیم، او به عیادت ما نیامد، كم‏ظرفیتى است، یا اگر كسى هنگام بیمارى‏تان از شما عیادت نكرد، شما «مقابله به مثل» نكنید و كریم و بزرگوار باشید.

رسول اكرم صلى الله علیه و آله فرموده است: «عد من لا یعودك و اهد من لا یهدى لك»³

به عیادت كسى برو كه از تو عیادت نكرده است و براى كسى هدیه ببر كه براى تو هدیه و سوغات نیاورده است.

و... اخلاص و وسعت نظر و بزرگ‏منشى، از همین جاها شناخته مى‏شود!...

هدیه دادن به یكدیگر

حضرت علی(ع): «نعم الهدیة الموعظة؛ بهترین هدیه، موعظه و پند است»⁴

راهنمایی برای اصلاح رفتار، هدیه‌ای خوانده می‌شود كه برادران دینی به یكدیگر می‌بخشند. امام صادق(ع) می‌فرماید: «محبوب‌ترین برادران نزد من، كسی است كه عیب‌هایم را به من هدیه دهد.»⁵ (مرا از آنها آگاه كند) بدین ترتیب، از دیدگاه این امامان، موعظه بهترین هدیه مردم به یكدیگر است.

باز به فرموده حضرت علی(ع): هر كس نیكی و احسان گذشته را با هدیه و نیكی جدید استوار و محكم نسازد، نیكی و احسان گذشته‌اش معیوب می‌شود و جانشین آن را نادرست انتخاب كرده است.⁶

یکی از اموری كه میان انسان‌ها الفت و دوستی پدید می‌آورد، هدیه دادن است و تكرار هدیه دادن نیز راهی برای تقویت و ادامه روابط دوستانه به شمار می‌رود.

بی‌توجهی به امر هدیه و تقویت نكردن روابط دوستانه از راه هدیه دادن، یا رد كردن هدیه‌های دوستان و قدردانی نكردن از آنها، نشانه دور بودن فرد از آموزه‌های معصومین(ع) است.

در اسلام، آداب و سنت‌های نیكو و ارزشمندی پیرامون روابط اجتماعی و دیدارها وجود دارد كه یكی از آن ها، هدیه دادن است. در عین حال، با وجود تأكید فراوان اسلام بر این امر، تنها افراد كمی، در سفر یا حتی در شهر خود به یاد نزدیكان و دوستان خود هستند.⁷

[1].غررالحكم، ج 7، ص 421

[2]. مكارم الاخلاق، طبرسى، ص 266؛ بحارالانوار، ج 79، ص 283

[3]. كنز العمال، متقى هندى، حدیث شماره‏ى 25150

[4]. عبدالواحد بن محمد تمیمی آمدی، غررالحكم و دررالكلم، قم، انتشارات دفتر تبلیغات، 1366، ج 2، ص 770.

[5]. محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، ج 2، ص 250.

[6]. غررالحكم و دررالكلم، ج 2، ص 699.

[7]. طوبی ، شماره 30