احکام صله رحم خویشاوندان
چون وجوب صله رحم را شناختی، و فواید آن را دانستی، و ضرر قطع رحم را معلوم کردی، بدان که: مراد از رحم، که صله آن واجب، و قطع آن حرام است، هر خویش نسبی است که به خویشی معروف باشد، گرچه نسبت بسیار دوری داشته باشد و محرمیتی در میان نباشد. خلاصه اینکه: همین که کسی منسوب به دیگری باشد، اگر چه بسیار دور باشد از جمله ارحام او است. و صله او واجب، و قطع آن حرام است.
فراوری: حجت الاسلام تیموری - بخش احکام اسلامی تبیان
قطع رحمی که حرام است، این است که: به گفتار، یا کردار، ایذاء به او برسانی. و با او رفتار ناشایست کنی، یا سخن ناخوش نسبت به او بگویی، که دل او شکسته گردد. یا او را احتیاجی و ضرورتی باشد به سکنائی یا لباسی یا خوراکی یا نحو آن و تو قدرت بر رفع احتیاج او داشته باشی و زیادتر از قدر ضرورت خود را متمکن باشی و از او مضایقه کنی.
یا ظالمی نسبت به او ظلمی کند و تو بتوانی آن را دفع کنی و کوتاهی نمائی. یا از راه کینه و حسد از او کناره کنی و دوری جوئی، و بدون عذر «مسموع» در وقت مرض عیادت او نکنی. و چون از سفر آید به دیدن او نروی. و چون او را مصیبتی روی دهد به تعزیه او حاضر نشوی، و امثال اینها. و جمیع اینها قطع رحم است. و صله رحم ضد آنها است، که خود را از سخن درشت و کردار زشت سبت به او نگاه داری.
چند مساله پیرامون "صله رحم و قطع رحم":
مطابق با فتاوای حضرت آیت الله العظمی سیستانی (حفظه الله تعالی)
مسأله:
قطع رحم و ترک رابطه با خویشاوندان و فامیل، حرام است هر چند كه آن خویشاوند خود جلوتر قطع رحم كرده باشد یا نماز خوان نباشد یا شراب خوار باشد یا به برخی از احكام دینی بی اعتناء باشد و موعظه و ارشاد و نصیحت هم بی اثر باشد البتّه اگر نوع خاصی از صله رحم با خویشاوند موجب تأیید كار حرام او یا تشویق او بر ارتكاب منكر می شود یا موجب ابتلای خود فرد به گناه می شود، آن نوع صله رحم جایز نیست و فرد موظّف است به شیوه دیگری صله رحم را انجام دهد.
صله رحم مصادیق متعدّد دارد و منحصر به دیدار و ملاقات حضوری در منزل فرد نیست و فرد می تواند با تماس تلفنی، نامه نگاری و مكاتبه، ایمیل و پیامک، ملاقات در محلّ كار خویشاوند یا در بین راه یا جویا شدن از احوال او با واسطه یا با احسان به او هر چند از طریق ارسال كمك مالی برایش در مواردی كه احتیاج به كمك مالی دارد و مانند آن، این وظیفه الهی را انجام دهد
مسأله:
صله رحم مصادیق متعدّد دارد و منحصر به دیدار و ملاقات حضوری در منزل فرد نیست و فرد می تواند با تماس تلفنی، نامه نگاری و مكاتبه، ایمیل و پیامک، ملاقات در محلّ كار خویشاوند یا در بین راه یا جویا شدن از احوال او با واسطه یا با احسان به او هر چند از طریق ارسال كمك مالی برایش در مواردی كه احتیاج به كمك مالی دارد و مانند آن، این وظیفه الهی را انجام دهد، با ملاحظه اینكه صله رحم بر حسب اشخاص و موارد با هم فرق می كند و لازم است احسان متعارف در هر مقام را در نظر گرفت مثلاً گاهی خصوصیت مورد به گونه ای است كه مجرّد جویا شدن احوال با واسطه یا سلام رساندن كافی در تحقّق صله رحم واجب نیست و باید از طریق دیگر این امر را انجام داد.
مسأله:
مراد از اقوام و خویشاوندان در صله رحم، کسانی هستند که نسبت نسبی با انسان دارند و در بین مردم خویشاوند به حساب می آیند. بنابراین ملاک در ارحام عرف مردم است و عمو، عمّه، دایی، خاله و فرزندان آنان از واضح ترین نمونه های آن است و كسانی كه تنها به واسطه ازدواج، نسبتی به انسان پیدا می‌كنند مثل برادر زن، زن برادر، زن عمو و مانند آن، رحم انسان محسوب نمی شوند همچنین کسانی که تنها به واسطه شیر خوردن و رضاع نسبتی به انسان پیدا می‌کنند رحم انسان به حساب نمی‌آیند. [1]
و روایت شده كه امام صادق علیه السّلام فرمودند: «مردی از قبیله خَثْعَم به محضر رسول‌اکرم صلّی الله علیه و آله رسید و پرسید: با فضیلت‌ترین اعمال در اسلام کدام است؟ حضرتش صلّی الله علیه و آله پاسخ دادند: ایمان به خداوند متعال. وی پرسید: بعد از آن چه عملی با فضیلت‌تر است؟ حضرتش صلّی الله علیه و آله فرمودند: صِله رحم. مجدّد سؤال کرد: پس از آن چه عملی أفضل است؟ فرمودند: امر به معروف و نهی از منکر.
سپس‌او پرسید: کدام عمل در پیشگاه خداوند متعال مبغوض‌ترین اعمال است؟ حضرتش صلّی الله علیه و آله در پاسخ فرمودند: برای خداوند شریک قرار دادن. سؤال کرد: بعد از آن کدام عمل مبغوض‌تر است؟ فرمودند: قطع رحم. سؤال کرد: بعد از آن کدام عمل مبغوض‌تر است؟ فرمودند: امر به منكر و نهی از معروف. [2] »
فتاوای آیت الله العظمی مکارم شیرازی (مدظله)
صله رحم با بستگان گناهکار:
سؤال: در خصوص صله رحم، اگر فرد یا افرادی از بستگان اهل گناه باشند تکلیف صله رحم با آنان چیست؟
جواب: هرگاه ادامه رابطه با آنها مفسده داشته باشد و یا ترک آن موجب نهی از منکر آنان شود می‌توان موقّتآ آن را ترک کرد. در غیر این دو صورت، باید در حدّ واجب صله رحم کرد، و در عین حال امر به معروف و نهی از منکر با زبان خوش فراموش نشود.
افرادی که مصداق رحم هستند:
سؤال: لطفاً بفرمایید که رحم شخص چه کسانی هستند که صله رحم در مورد آن ها واجب است؟
جواب: پدر، مادر، پدربزرگ، مادربزرگ، برادر، خواهر، عمه، عمو، دایی، خاله و فرزندان آن ها و ... .
حداقل میزان صله رحم:
سؤال: حداقل وظیفه بر صله رحم چقدر است ؟
جواب: ارحام مختلف هستند نسبت به پدر و مادر، فرزند، برادر و خواهر توجه بیشتری باید کرد و نسبت به ارحام دور توجه مختصر کافی است.
پی نوشت:
[1] فایل اصلی و انتدایی توضیح المسائل جامع، ج1 ، از م 2766 تا م 2768 – استفتاء خصوصی از معظم له – استفتاء موجود در آرشیو دفتر [2] تهذیبالأحكام ج 6 ص176ح4 باب80 الأمر بالمعروف – وسائلالشیعة ج16ص 121 ح11 باب1 وجوبهما و تحریم تركهمامنابع:
پایگاه اطلاع رسانی حوزه
سراج
پورتال انهار
برگرفته ای ازکتاب معراج سعادة
