ازدیاد جمعیت از نگاه شرعی!

آیا با اوضاع نابسامان اقتصادی؛ ازدیاد جمعیت قابل توجیه است؟ در مورد ازدیاد فرزندان با دوستان بحث بود یکی می گفت با این وضع اقتصادی نمی شود. گفتم روزی رسان خداوند است. این مسئله یک اصل کلی است. آیا این طور است؟ دیگر این که روزی به چه چیزی اطلاق می شود؟

فرآوری: حجت الاسلام تیموری - بخش احکام اسلامی تبیان

در زمینه فرزندآوری لازم است در ابتدا به نکاتی توجه شود:

الف. بی گمان روزی رسان ما و تمام موجودات خداوند است و این بستگی به وضعیت اقتصادی نیز ندارد، امّا با توجه به این که خداوند تمام مخلوقات و همچنین روزی ما را نیز بر اساس اسباب و مسببات آفرید، از این رو؛ ازدیاد روزی به چگونگی برنامه ریزی، تلاش و پشت کار افراد نیز بستگی دارد.

ب. باید دانست که کمی یا زیادی فرزند، اگر چه می تواند در آسایش و آرامش زندگی دخیل هستند، اما این گونه نیست که هیچ کدامشان به تنهایی عامل خوشبختی و یا بدبختی انسان گردند. افراد بسیاری وجود دارند که با وجود فرزند کم، به دلیل وجود برخی مشکلات، زندگی دشواری دارند؛ در مقابل خانواده هایی نیز وجود دارند که با وجود فرزندان زیاد و حتی با وضع مالی متوسط، زندگی شیرین و مناسبی دارند. وجود فرزند کمتر اگر چه ممکن است در زمان کوتاهی، برای برخی از خانواده ها، آسایش را فراهم آورد اما در بلند مدت، تضمینی به ادامه این وضعیت نخواهد بود.
البته این امکان هم وجود دارد که پدر و مادری در ایام کهنسالی تحت حمایت تنها فرزندشان باشند اما در طرف مقابل، والدینی با فرزندان زیاد از چتر حمایتی هیچ کدام از آنان برخوردار نشوند.

ج. با آن که به صورت طبیعی، کسانی که تلاش بیشتر و افراد تحت پوشش کمتری داشته باشند از نعمت های دنیا بهره بیشتری می برند؛ اما در برخی اوقات می بینیم کسانی هستند که با آن که فرزندان بیشتری دارند، اما روز به روز نعمات دنیوی آنان نیز بیشتر می شود و البته در پاره ای از موارد نیز عکس آن دیده می شود. بنابر این، این گونه نیست که لزوماً با فرزند بیشتر، روزی انسان بیشتر و یا کمتر شود، بلکه این موضوع علاوه بر تلاش تا حد زیادی نیز وابسته به توکل و ارتباط معنوی انسان ها با پروردگارشان و نیز تقدیر او در رزق و روزی است.

انسان می تواند به دلیل فقر مادی، تعداد فرزندان خود را محدود کند و با این عمل، کار حرامی انجام نداده است؛ چون «قِلَّةُ الْعِیَالِ إِحْدَى الْیَسَارَیْن »؛ (اربلی، علی بن عیسی، کشف الغمة فی معرفة الأئمة، ج 2، ص 184) فرزند کمتر یکی از اسباب رفاه است. اما بر اساس تصریح قرآن، حق سقط جنین را به دلیل ترس از فقر ندارد. آنچه اکنون موجب نگرانی شده، آن است که حتی خانواده های مرفّه و متوسط که از توانایی مادی کامل و یا نسبی برای ازدیاد جمعیت برخوردارند نیز آن را ضد ارزش می پندارند و احیاناً فرزند زیاد را نشانه بی فرهنگی می دانند و با آن که هزینه های بسیاری در امور غیر لازم انجام می دهند، اما هزینه در تربیت فرزند را باری سنگین برای خود می دانند که این تفکر غلط باید اصلاح شود وگرنه نیازی نیست افرادی که در برآورده کردن حداقل نیازهای افراد تحت تکفل خود ناتوانند، لزوماً به دنبال فرزند جدیدی باشند.
د. با آن که فرزندآوری در شرایط عادی به عنوان امری پسندیده در دین اسلام اعلام شده است، اما ممکن است در شرایط و موقعیت های خاص با توصیه حاکم اسلامی (در جامعه) و یا با صلاحدید والدین (در خانواده)، فرزندآوری گسترده موقّتاً متوقف شود که این امر با وجود دلیل قابل قبول، می تواند به عنوان حکمی ثانویه مورد پذیرش قرار گیرد.

با توجه به نکات فوق، اکنون به ذکر چند روایت در مورد سفارش به فرزندآوری خواهیم پرداخت:

1. اشعث بن قیس نقل می کند که با نمایندگان قبیله کنده، خدمت پیامبر خدا(صلی الله علیه و آله) رسیدم. حضرتشان به من فرمود: «آیا فرزندى دارى؟» گفتم: هنگام حرکت به سوى شما، پسرى برایم متولد شد؛ ولى دوست داشتم به جاى این فرزند، غذایی پیدا می شد تا قبیله ام سیر شوند! پیامبر(صلی الله علیه و آله) فرمود: «هرگز این را مگو؛ چرا که فرزندان، روشنى چشم اند و اگر هم بمیرند، مایه پاداش [الهى ] در آخرت هستند».(مسند احمد، محقق، شعیب الأرنووء عادل مرشد، إشراف، ترکی، عبدالله بن عبدالمحسن، ج 36، ص 161)

2. امام سجاد(علیه السلام): «همانا از سعادت مرد ... داشتن فرزندى است که کمک او باشد».(طبرسی، علی بن حسن، مشکاة الأنوار فی غرر الأخبار، ص 262)

3. امام صادق(علیه السلام) نام مردى را بُرد و فرمود: «او به من گفت: من به فرزند علاقه اى نداشتم تا این که در عَرَفه جوانى را در کنار خود دیدم که دعا می کرد و می گریست و می گفت: خدایا! پدر و مادرم را دریاب، پدر و مادرم را دریاب! از آن هنگام بود که به داشتن فرزند علاقه مند شدم». (کلینی، الکافی، محقق، مصحح، غفاری،ج 6، ص 3)

4- بکر بن صالح به امام کاظم(علیه السلام) نوشت: من، پنج سال است که از فرزنددار شدن، خوددارى کرده ام و این، بدان جهت است که همسرم آن را ناخوش  داشته و می گوید: به خاطر کمى مال، پرورش آنان براى من سخت است. نظر شما چیست؟ امام(علیه السلام) در پاسخ نوشت: «بچه دار شو؛ چرا که خداوند عزّ وجلّ روزى آنان را می دهد».(طبرسی، حسن بن فضل، مکارم الاخلاق، ص 224)

نظرات مراجع در باب فرزندآوری:

سؤال 1- در حال حاضر كه سیاست های كلی نظام در جهت افزایش نرخ باروری كل تغییر یافته متأسفانه هنوز آموزش ها، مشاوره ها و ارائه خدمات در وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكی بر این اساس تغییر نیافته و شبكه دهها هزار نفری متشكل از بهورزان، كارشناسان و رابطان بهداشتی كه در گذشته در راستای سیاست های كنترلی عمل می نمودند، همچنان بر این اساس و یا به علت عدم تغییرات لازم در نحوه فعالیت ها در ابهام به سر می برند، خواهشمند است با توجه به ارتزاق كلیه عناصر این سیستم از منابع نظام اسلامی، بفرمائید:

تعلل و تأخیر در انجام اقدامات اصلاحی چه حكمی دارد؟

آیت الله العظمی مکارم شیرازی:

ادامه سیاست قبلی شرعا جایز نیست.
باید پرسنل وزارت بهداشت از آن خودداری کنند.

آیت الله العظمی نوری همدانی:

در فرض سوال تعلل و تاخیر جایز نیست.
لازم است که یک تصمیم همگانی صورت بگیرد و اطاعت از مقام معظم رهبری واجب است. 1. کمکهای حکومت اسلامی در راه ایجاد کار و اشتغال برای جوانان و حل موضوع مسکن و تامین احتیاجات 2. فرهنگ سازی نسبت به مردم برای تسهیلات امر ازدواج و حذف تشریفات و تقلیل مهریه 3. ترغیب به تولید نسل و اعطای مزایا برای فرزندهایی که بوجود می آید با اولویتهایی در تعداد

آیت الله العظمی علوی گرگانی:

لازم است که تمامی افرادی که در این زمینه کمترین فعالیتی دارند نسبت به وظائف خویش در جهت تشویق و ترغیب مردم و مراجعین آنها به کثرت جمعیت اقدام نمایند.
تعلل و تاخیر در این کار ضمانت آور است.
باید بدانند که حقوق دریافتی آنها شبه دار خواهد بود.

منابع:

- اسلام پست

- خبرگزاری تسنیم