آیا رشوه خواری حرام است؟ دلایل آن چیست؟

آیا رشوه خواری حرام است؟ آیا به محل و اجتماعی که در آن زندگی می کنیم بستگی دارد؟ در صورت حرام بودن، علت آن چیست؟

رشوه، لفظى عربى از ریشه «ر ش و» و به سه صورت: با فتح، ضم و کسر «راء» به کار رفته استاین کلمه مفرد است و جمع آن «رِشَأٌ» (با کسر راء) است که در فارسى به معناى مُزد می باشد و در اصطلاح، عبارت است از این که کسى با تبانى و پرداخت چیزى، به خواسته خود برسد.
فقهاى عظام، براى بیان حرمت رشوه از چهار دلیل: قرآن کریم، سنّت، اجماع و عقل بهره جسته اند.

1. قرآن کریم

خداوند می فرماید: «و اموال یکدیگر را به باطل [و ناحقّ] در میان خودتان نخورید و اموال را به [عنوان رشوه، به کیسه] حاکمان و قاضی ها سرازیر نکنید تا بخشى از اموال مردم را به گناه بخورید، در حالى که خود می دانید که خلاف می کنید.

علاّمه طباطبایى (ره) در تفسیر این آیه می گوید: «ادلاء (مصدر تُدْلُوا) در چاه کردن دلو براى کشیدن آب است و منظور از آن در آیه مبارکه، رشوه دادن به حاکمان است که کنایه لطیف و زیبایى بر این مطلب است که حکم مورد نظر رشوه دهنده را به منزله آب ته چاه قرار داده که به وسیله دلو رشوه، از آن بیرون کشیده می شود.» پس لازمه حرمت دادن رشوه، این است که گرفتن آن نیز حرام باشد.

2.روایات

بسیارى از روایات گرفتن رشوه را از مصادیق کفر دانسته اند؛ مانند این روایات: پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: «از رشوه دورى کنید؛ زیرا این کار کفر است و رشوه خوار بوى بهشت را استشمام نمی کند .»

امام صادق (علیه السلام) نیز در این باره می فرماید: «و امّا رشوه، اى عمّار! در مورد احکام، کفر به خداى بزرگ و رسول او است.»

3- اجماع

دلیل دیگرى که برخی از فقها در اثبات حرمت رشوه به آن استناد کرده اند، اجماع همه فرقه هاى اسلامى، اعمّ از شیعه و اهل سنّت است.

4- عقل

رشوه ضررهای زیادی به اجتماع وارد می کند. وقتی کسانی بتوانند با پول به همه خواسته های خود برسند، بی پولان یا کسانی که رشوه را به هر دلیل پرداخت نمی کنند، در رسیدن به حق خود با مشکلات فراوانی روبه رو می شوند. وقتی که مسئولین در قبال انجام کارها به گرفتن رشوه عادت کنند، دیگر برای افرادی که رشوه پرداخت نمی کنند به خوبی انجام وظیفه نمی کنند و نظام اداری به فساد کشیده می شود. به همین علت علمایى چون مقدّس اردبیلى از عقل به عنوان دلیل مستقل بر حرمت رشوه یاد کرده اند؛ چنان که در کتاب «مجمع الفائده والبرهان» آمده است: «علت حرمت رشوه را می توان از عقل و نقل از حیث قرآن و اجماع مسلمین و سنّت استفاده نمود.

در پایان فتاوای مراجع محترم تقلید را می آوریم:

آیات عظام امام خمینی، بهجت، خامنه اى، صافى، فاضل، مکارم و نورى:

پرداخت پول یا اموالى، از سوى مراجعه کننده، به کارمندان اداره ها - که وظیفه ارائه خدمات به مردم را دارند - منجر به فساد اداره ها خواهد شد که از نظر شرعى حرام است. گرفتن آن بر دریافت کننده نیز حرام است و حق تصرف در آن را ندارد..
 آیات عظام تبریزى، سیستانى و وحید:
رشوه دادن در غیر باب قضا، براى گرفتن حق جایز است ولى گرفتن آن بر کسى که وظیفه اش ارائه کار و خدمت است، جایز نیست.