چرا در ابتدای نماز، باید سوره حمد خواند؟

در بین سوره‌های قرآن، فقط سوره حمد است که انسان با خواندن آن، خدا را مورد خطاب قرار می‌دهد و با او صحبت می‌کند. از این رو، این سوره بیشترین مناسب برای خوانده شدن در نماز دارد زیرا حقیقت نماز، سخن گفتن و راز و نیاز کردن با پروردگار عالم است.

در حدیثی امام رضا (علیه السلام) می‌فرماید: اگر کسی بپرسد: چرا به مردم دستور داده شده تا در نماز قرآن بخوانند؟ در جواب گفته می‌شود: این دستور براى این است كه قرآن متروک و مهجور نشود، بلکه با خواندن و شنیدن در نماز، در جامعه منتشر شود و از گزند فراموشی در امان بماند.

اگر بپرسد: چرا در هر قرائتى باید حتماً سوره حمد خوانده شود و نه سوره دیگری؟ در جواب گفته می‌شود: براى این‌كه هیچ سوره‌اى از سوره‌هاى قرآن مثل سوره حمد مشتمل بر جوامع خیر و حكمت نیست و شرح آن چنین است:

«الْحَمْدُ لِلَّهِ»؛ نمازگزار با گفتن این عبارت، شکری که بر عهده او به خاطر توفیق یافتن به انجام کار خیر، آمده است را ادا می‌کند.

«رَبِّ الْعالَمِینَ»؛ این عبارت تمجید حقّ تعالى و ستایش او است و با آن بنده اقرار می‌كند كه او فقط خالق و مالک است نه شخص دیگرى.

«الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ»؛ با این عبارت بنده، از خدا طلب مهربانی می‌کند‏ و پروردگار و نعمت‌هایش بر همه مخلوقات را یادآوری می‌کند.

«مالِكِ یَوْمِ الدِّینِ»؛ اقرار به زنده شدن مردگان و حساب و مجازات بندگان بوده و با این كلام، همان طور که مالکیت دنیا را برای خدا می‌داند، اقرار به مالکیت او بر آخرت می‌کند.

«إِیَّاكَ نَعْبُدُ»؛ با این عبارت؛ رغبت و تقرّب خود به خدا را بیان كرده و از اخلاص عمل فقط براى خالق و نه دیگرى خبر می‌دهد.

«إِیَّاكَ نَسْتَعِینُ»؛ از خدا تقاضا می‌كند كه توفیق و عبادتش را زیاد كرده و نعمت‌ها و از او می‌خواهد تا همچنان او را یاری کند.

«اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقِیمَ»؛ از خدا تقاضاى ارشاد كرده و نیز بدین وسیله به ریسمان هدایتش چنگ زده و همچنین از خدا می‌خواهد كه معرفتش را به او و به عظمت و كبریائیش زیاد کند.

«صِراطَ الَّذِینَ أَنْعَمْتَ عَلَیْهِمْ»؛ این جمله تأكید بنده نسبت به هدایت و رغبتش در ارشاد شدن را رسانده و نیز با این عبارت، متذكّر نعمت‌هاى حقّ تعالى بر اولیائش شده و میل و رغبتش را به مثل چنین نعمت‌هایى نشان می‌دهد.

«غَیْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَیْهِمْ»؛ بنده، با اداء این عبارت از این‌كه در زمره معاندین و كافرین و كسانى باشد كه پروردگار و امر و نهى او را خفیف و كوچک می‌شمرند، به خدا پناه برده است.

«وَ لَا الضَّالِّینَ»؛ با این كلمه بنده از خدا درخواست می‌کند تا او را از کسانی که بدون شناخت، از راه او منحرف شده‌اند ولی تصور می‌کنند که بر حق هستند، قرار ندهد.

و بدین ترتیب در این سوره، جوامع خیر و حكمت مربوط به دنیا و آخرت قرار گرفته كه در هیچ جا این‌گونه یک‌جا نیامده است. (شیخ صدوق، علل الشرائع، ج 1، ص 260)

همچنین می‌توان گفت: در بین سوره‌های قرآن، فقط سوره حمد است که انسان با خواندن آن، خدا را مورد خطاب قرار می‌دهد و با او صحبت می‌کند. از این رو، این سوره بیشترین مناسب برای خوانده شدن در نماز دارد زیرا حقیقت نماز، سخن گفتن و راز و نیاز کردن با پروردگار عالم است.

جواب: وقت مخصوص نماز مغرب از اول مغرب است تا وقتی كه از مغرب به اندازه خواندن سه ركعت نماز بگذرد، و وقت مخصوص نماز عشاء موقعی است كه به اندزه خواندن نماز عشاء به نصف شب مانده باشد كه اگر كسی تا این موقع نماز مغرب را عمداً نخواند باید اول نماز عشاء و بعد از آن نماز مغرب را بخواند و بنابراین بین وقت مخصوص نماز مغرب و وقت مخصوص نماز عشاء، وقت مشترك نماز مغرب و عشاء است. (ر.ک توضیح المسائل امام خمینی(ره), م736)

جواب: باید نماز را به نیت ادا بخواند ولی نباید عمداً نماز را تا این وقت تأخیر بیندازد. (توضیح المسائل دوازده مرجع, ج1, م748)

ب) چنانچه خودش از زیر چادر نگاه کند پوشش دست و بازو و ... وی کامل نیست و آن ها را می بیند، نمازش چه حکمی دارد؟

آیة الله خامنه ای(دام ظلّه):

الف و ب: در فرض سوال در هر دو مورد پوشش مذکور کافی و نماز محکوم به صحّت است.

آیة الله سیستانی(دام ظلّه):

الف) بنابر احتیاط واجب کفایت نمی کند. (استفتائات موجود در واحد پاسخ به سوالات جامعة الزهراء قم)

ب) زن باید در موقع نماز تمام بدن حتی سر و موی خود را بپوشاند و بنابر احتیاط واجب از خودش نیز بپوشاند، پس اگر چادر را طوری بپوشد که خودش بدنش را ببیند، اشکال دارد.

آیة الله شبیری زنجانی(دام ظلّه):

الف) نماز وی صحیح است.

ب) نماز وی صحیح است.

آیة الله صافی گلپایگانی(دام ظلّه):

الف) اگر در حال رکوع، پوشش کامل نباشد یعنی مقداری که در حال قیام باید پوشیده باشد در حال رکوع رعایت نشود، نماز باطل است. والله العالم

ب) اگر منظور این است که پوشش زن نسبت به دست و بازو و... بدن کامل است بطوری که اگر کسی نگاه کند جائی از بدن او پیدا نیست لکن مثلاً پیراهن آستین کوتاه پوشیده و روی بدن چادر پوشیده و در چنین وضعیتّی اگر خودش از زیر چادر نگاه کند چون پیراهن آستین کوتاه پوشیده قسمتی از دست خود را می بیند، این اشکال ندارد.

آیة الله فاضل لنکرانی(ره):

الف) نمازش صحیح است مگر اینکه در جایی ایستاده باشد که ناظر محترم از زیر نگاه کند. مثل راه پله و سطح شیشه ای

ب) در فرض سوال مانعی ندارد یعنی خود فرد ببیند اشکالی ندارد امّا باید پوشش به نحوی باشد که دیگری نتواند بدن او را ببیند.

آیة الله مکارم شیرازی(دام ظلّه):

الف) اشکالی ندارد.

ب) احتیاط آنست طوری بپوشاند که خودش نبیند.

آیة الله نوری همدانی(دام ظلّه):

الف) در فرض سوال نمازش باطل است.

ب) در فرض سوال، نمازش اشکال ندارد چون معیار، پوشش نسبت به غیر است.

فرآوری: آمنه اسفندیاری 

بخش احکام اسلامی تبیان

منابع:

سایت اسلام کوئیست

سایت اندیشه قم

استفتائات موجود در واحد پاسخ به سوالات جامعة الزهراء قم

مطالب مرتبط:

احکام نماز جماعت

ثواب نماز جماعت

مکروهات نماز جماعت