تبیان، دستیار زندگی
قتل چند نوع است؛ قتل عمد و قتل خطا. قتل خطا نیز یا خطای محض است یا خطای شبه عمد. خطای محض: مانند این که شخصی به سمت حیوانی شلیک کند ولی اتفاقاً به انسانی اصابت کند که در این صورت دیه از عاقله (پدر و فرزند و اقوام ذکور قاتل) گرفته می شود. خطای شبه عمد: مان
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

قتل چند نوع است؟

دیه -قتل-جنایی

از نظر اسلام تنها راه حل اختلافات و احقاق حق، رجوع به افراد خیرخواه و یا مراجعه به محاکم قضایی اسلامی است. لذا اگر صاحب حق با شخصی که حق او را ضایع کرده، خود سرانه به درگیری بپردازد و ضربه ای بر او وارد سازد که منجر به صدمه و یا جراحتی شود طرف مقابل حق قصاص یا گرفتن دیه ی آن را طبق قانون جزائی اسلام دارد.


در باب احکام قضایی چند پرسش و پاسخ را انتخاب کردیم که تقدیم شما عزیزان می کنیم:

سوال: در اسلام حکم دعوا کردن و گلاویز شدن با کسانی که مشکل ساز هستند یا اهانت و بی احترامی می کنند چیست؟ اگر کسی ناخواسته مرتکب جرح یا قتل از روی عصبانیت و نادانی در حال دفاع از خود در بیرون از منزل باشد حکم شرعی آن چیست؟

در اختلافاتی که بین افراد جامعه پیش می آید هیچ یک از طرفین، حق درگیری و برخورد فیزیکی با دیگری را ندارد. (حتی در مورد امر به معروف و نهی از منکر، در این زمان که نظام جمهوری اسلامی بر پا شده است مردم عادی فقط در مرحله تذکر و ارشاد با کلام و گفتار وظیفه دارند و مراحل بعدی امر به معروف و نهی از منکر (برخورد فیزیکی و تنبیهی) بر عهده نیروهای انتظامی و قضایی می باشد.)

از نظر اسلام تنها راه حل اختلافات و احقاق حق، رجوع به افراد خیرخواه و یا مراجعه به محاکم قضایی اسلامی است. لذا اگر صاحب حق با شخصی که حق او را ضایع کرده، خود سرانه به درگیری بپردازد و ضربه ای بر او وارد سازد که منجر به صدمه و یا جراحتی شود طرف مقابل حق قصاص یا گرفتن دیه ی آن را طبق قانون جزائی اسلام دارد.

بله دفاع از مال و ناموس و جان خود در مقابل دزد و افراد جانی و... لازم و امری مشروع است (جامع المسائل (للبهجة)، ج‏5، ص: 212: «واجب است دفاع از مالى که مضطر به آن باشد و واجب باشد حفظ آن اگر چه امانت غیر باشد، و تسلیم جائز نیست؛ و در غیر این صورت، جائز است اگر اتلاف نفس، محتمل نباشد.») اما در این دفاع باید سلسله مراتب اعمالی که موجب باز دارندگی می شود رعایت شود و به پایین ترین درجه آن اکتفا شود.

بعضی از فقهاء بزرگوار در این باره فرموده اند: «و مراتب در دفاع واجب یا جائز در غیر محارب، رعایت آنها در سهولت و صعوبت لازم است؛ و اگر هیچ وسیله براى نجات، محتمل نبود، پس در حرمت استسلام و وجوب و دفاع هاى ضد تسلیم شدن (به مقدار ممکن) تأمل است.» (جامع المسائل (للبهجة)، ج‏5، ص: 213)

با این حال اگر کسی در حال دفاع از خود یا از اموال یا ناموس خود ناخواسته مرتکب جرح یا قتل شود، باید با ادله و شواهد کافی بتواند در دادگاه صالحه در حال دفاع بودن خود را ثابت نماید یا اگر در حال دفاع نبوده اما جرح یا قتل غیر عمدی انجام داده است غیر عمدی بودن جنایت را ثابت کند، که در این صورت ملزم به پرداخت دیه می باشد. در غیر این صورت اگر ادله ی موجود و ظاهر چیز دیگری باشد ادعای او پذیرفته نخواهد شد و دادگاه بر طبق ادله ی موجود و ظاهر، او را محکوم به قصاص می کند.

نتیجه این که از روایات و کلمات فقها بر می آید که:

1. دفاع از نفس، ناموس، و مال جایز است.

2. انسان اگر در حال دفاع کشته شود اجر شهید را دارا می باشد.

3. دفاع سلسه مراتب دارد و اگر دفاع منحصر در کشتن جانی و متجاوز باشد، خون متجاوز هدر است و قاتل نه باید دیه ای پرداخت کند یا قصاص گردد. البته در مسایل مالی ائمه ترجیح داده اند که انسان از مال خود بگذرد و حداکثر سعی کند که درگیری مالی منجر به کشتن نشود مثلا در حال فرار دزد و... فرموده اند که کشتن آنان جایز نیست.

4. اثبات دفاع در محکمه قضایی ربطی به جواز آن ندارد. (وسائل الشیعة، ج‏15، ص: 120- 123)

بهر حال این بحث فروعاتی دارد که باید در مجال دیگر آن را پی گرفت اما به نحو کلی پاسخ همان است که بیان کردیم.

سوال: دیه قتل خطا، چقدر است؟ و امروزه دینار و درهم، معادل چند دلار می شود؟

درهم و دینار از جمله ارزهای رایج زمان پیامبر و ائمه (علیهم السلام) بوده که در امور شرعی و حقوقی نیز به کار می رفته و امروزه هم در برخی از این امور استفاده می شود.

دینار، سکه ای از جنس طلا و درهم از نقره بوده، لذا با دانستن وزن طلا و نقره ای که در درهم و دینار به کار می رفته، به قیمت این دو سکه در امروز پی خواهیم برد. دینار شرعی تقریباً 24/4 گرم و بنابر نظر برخی دیگر، تقریباً 46/4 گرم است. (امام خمینى، توضیح المسائل ( محشّى)، ج 2، ص 129)  و هر درهم نیز برابر است با نیم مثقال نقره، که قیمت آن برابر با قیمت روز مشخص می شود. (مکارم شیرازى، ناصر، کتاب النکاح، ج ‌6، ص 19)

با توجه به نوسانات قیمت این دو فلز گرانبها، می توان قیمت روز این مقدار از طلا و نقره را به دلار آمریکایی محاسبه کرد.

اما یکی از اموری که به عنوان دیه در قتل خطائی باید پرداخت شود درهم و دینار است که چند صورت دارد:

اگر مقتول، مرد و مسلمان و آزاد باشد، باید هزار مثقال شرعى طلا، که هر مثقال 18 نخود طلاى سکّه دار است، پرداخت شود. و یا ده هزار درهم که هر درهمى 6/ 12 نخود نقره سکّه ‏دار است. (توضیح المسائل ( محشّى)، ج 2، ص 824(

2ـ  اگر مقتول، زن و مسلمان و آزاد باشد، دیه او نصف مقدار ذکر شده در بالا است. (توضیح المسائل ( محشّى)، ج 2، ص 824(

سوال: شخصی در یک مأموریت کاری با راکب موتور سیکلت تصادف می کند و در اثر آن راکب موتورسیکلت بعد از انتقال به بیمارستان فوت می کند. غیر از مراحل قانونی آیا از ناحیه شرع مقدس چیزی بر عهده شخص هست یا نه؟

قتل چند نوع است؛ قتل عمد و قتل خطا. قتل خطا نیز یا خطای محض است یا خطای شبه عمد.

خطای محض: مانند این که شخصی به سمت حیوانی شلیک کند ولی اتفاقاً به انسانی اصابت کند که در این صورت دیه از عاقله (پدر و فرزند و اقوام ذکور قاتل) گرفته می شود.

خطای شبه عمد: مانند این که شخصی با وسیله آلت غیر قتاله، عمداً به کسی بزند ولی هرگز قصد کشتن او را نداشته باشد. در این فرض ولی می تواند از خود قاتل دیه بگیرد. (اراکی،محمد علی، المسائل الواضحة، ج‏2، ص 181)

در تصادفات رانندگی که از نوع قتل خطایی(محض یا شبه عمد) است، فقط پرداخت دیه واجب است که در صورتی که دیه را شرکت بیمه تامین کند چیزی بر عهده راننده نیست. البته برخی کشورها مجازات های تادیبی دیگری را نیز در نظر گرفته اند که رعایت آنها بستگی به همان کشور دارد.

فرآوری: آمنه اسفندیاری 

بخش احکام اسلامی تبیان


منابع:

اسلام کوئیست

اراکی،محمد علی، المسائل الواضحة، ج‏2

توضیح المسائل (محشّى)، ج 2

مکارم شیرازى، ناصر، کتاب النکاح، ج ‌6

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.